Doel, toets en gevolg
Formatief toetsen is meer dan alleen toetsen, het is een cyclisch proces. En daarom spreken we tegenwoordig over formatief handelen. Dat cyclische proces bestaat uit drie onderdelen. Eerst stel je vast wat het doel is van de les. Daarna maak je met een toets zichtbaar wat al geleerd is. Op basis daarvan neem je een beslissing over het gevolg: wat is er nog te leren? Deze stappen blijf je herhalen en kun je zetten als docent, maar ook als leerling. Door het lesprogramma op deze manier te koppelen aan het doel en aan wat al geleerd is, neem je betere beslissingen over het leerproces en verbeteren de leerprestaties.
Ga naar Formatief handelen
Feedback
Met formatief toetsen stuur je het leerproces, met feedback neem je leerlingen daarin mee. Deze feedback is pas effectief als leerlingen de informatie begrijpen en gebruiken om te leren. Binnen de formatieve cyclus geef je met drie specifieke vormen van feedback informatie over het leerproces van de leerling:
- Doel – waar werkt de leerling naar toe? (feed up)
- Toets – waar staat de leerling nu? (feed back)
- Gevolg – wat heeft de leerling nog te doen? (feed forward)
Verschillende soorten toetsen
Met formatief toetsen maak je niet alleen zichtbaar wat leerlingen geleerd hebben, maar vooral wat zij nog moeten leren. Je toetst dus om te leren. Door korte en informele toetsmomenten te organiseren, kun je de formatieve cyclus in een les meerdere keren doorlopen. Dit kan met of zonder ICT, bijvoorbeeld door een opdracht, reflectie, klassikaal vraaggesprek of digitale quiz. Wat je met de resultaten van zo’n toets doet, bepaalt of je formatief handelt.
Differentiatie, motivatie en zelfregulatie
Lessen kun je effectiever organiseren als jij en je leerlingen weten wat het leerdoel is, waar iedereen staat en wat er nog moet gebeuren. Door formatief toetsen worden verschillen tussen leerlingen duidelijker en daarmee krijg je aanknopingspunten voor het differentiëren in je lessen. Als je leerlingen zelf laat meedenken over de doelen, waar ze staan en wat ze nog te leren hebben, zal dit bovendien hun motivatie en zelfregulerende vaardigheden vergroten.
Aan de slag met Formatief toetsen
Trainen van technieken en vaardigheden
Wil je leren om formatief toetsen toe te passen in jouw lessen en leerlingen hier actief bij te betrekken? Tijdens onze trainingen in Amersfoort of bij jou op school leer je de technieken en vaardigheden.
Literatuur
In het boek Formatief handelen in de les vind je concrete toepassingen om met formatief toetsen en handelen aan de slag te gaan.
Inspiratie
Laat je inspireren door het artikel in Prima Onderwijs (juni 2023). Hierin interviewt onderwijsadviseur Meike Berben twee docenten over het op een creatieve manier inzetten van formatief handelen.
Maar Meike is in september 2020 zelf ook geïnterviewd door Prima Onderwijs. Zij vertelt bijvoorbeeld hoe formatief handelen bijdraagt aan het inzicht krijgen in de leerbehoeftes van de leerlingen, maar geeft ook voorbeelden hoe je klein kan starten met formatief handelen. Lees hier het hele artikel.
