De Ichthus Zwolle
Case:
Behoefte aan een begrijpend leestraject dat breed wordt ingestoken
Interview met:
Renske de Vries, directeur basisschool De Ichthus
Matige cito-resultaten, leerlingen die te passief zijn en een gevoel dat ‘er meer in zit’. Een paar jaar geleden was dit het beeld op De Ichthus. Renske de Vries, directeur van deze Zwolse basisschool, vertelt over de stappen die zijn gezet zijn en de impact daarvan.
Wat was de aanleiding?
“Toen ik hier een kleine twee jaar geleden directeur werd, was de school bezig met de afronding van een technisch lezen-traject. Dat was belangrijk, want het technisch lezen moet in orde zijn voordat je met begrijpend lezen aan de slag kunt. Als kinderen namelijk vastlopen op hun techniek en op vloeiend lezen, gaat het nooit lukken om een tekst goed te begrijpen.
Om een begrijpend leestraject uit te kunnen stippelen, moet eerst de problematiek goed in beeld worden gebracht. Een analyse maakte duidelijk dat de Cito-eindopbrengsten ernstig onder druk stonden, de leerlingen haalden niet de resultaten die je zou mogen verwachten. Dat kwam deels door hun basiswerkhouding. Leerlingen zouden zich meer moeten verdiepen in teksten en actief aan de slag moeten gaan met de inhoud ervan. Dat gebeurde onvoldoende. Zeker omdat we met IPC (Internationaal Primary Curriculum) werken, namen we dat heel serieus. Bij de zaakvakken hebben we namelijk geen methodes, maar werken de leerlingen aan thematische projecten waarover ze zelf informatie verzamelen en verwerken. Een goed tekstbegrip en kritisch kunnen denken is hierbij cruciaal.
Wat was vervolgens de vraag aan CPS?
Op basis van de analyse hebben we besloten om het begrijpend leestraject heel breed in te steken. We wilden de leerlingen niet alleen vertrouwd maken met een aantal belangrijke leesstrategieën, maar hen ook uitdagen om zich meer te verdiepen in teksten, onderzoekend te lezen, open en kritisch over teksten te gaan nadenken, de inhoud te analyseren en daar conclusies uit te trekken. Dat zijn 21st century skills, die leerlingen nodig hebben om zich staande te houden om de maatschappij. Ik vind het heel krachtig dat we deze zaken hebben kunnen verbinden aan het begrijpend lezen.
Hoe is het project aangepakt?
Voor de begeleiding van het traject hebben we CPS-adviseur Bianca Lammers ingeschakeld. Het traject bestaat uit een combinatie van scholingsbijeenkomsten en groepsbezoeken. Tijdens de scholingsbijeenkomsten krijgt het team actuele inzichten aangereikt over bijvoorbeeld instructie, modelling, begrijpend luisteren, coöperatieve werkvormen en leesmotivatie. Dat valt heel goed, want dit team is heel leergierig en dol op kennis.
Op het gebied van instructie zijn we onder meer ingegaan op het grrim-model, het directe instructiemodel voor begrijpend lezen. ‘Modelling’ heeft hierin een centrale plek. Dat is het krachtigste middel om leerlingen te laten zien hoe je een tekst behandelt. Leerkrachten doen het hardop denkend voor, daarna gaan de leerlingen zelf oefenen. Eerst onder begeleiding, dan in tweetallen en tot slot individueel.
Begrijpen begint met luisteren
Ook hebben we in het traject aandacht besteed aan begrijpend luisteren. Daar kun je al in groep 1 mee starten en het vormt een goede basis voor het begrijpend lezen. De leerkrachten lazen altijd al veel voor, omdat zij weten hoe goed dat is voor leerlingen. Van Bianca hebben ze geleerd hoe ze hardop denkend kunnen voorlezen. Dat is echt een andere benadering, die voor de meeste leerkrachten vrij nieuw was. Met hardop denkend voorlezen activeer je de kinderen. Je laat ze zelf nadenken en laat ze de verbinding leggen met de wereld om hen heen.
De leerkrachten hebben ook een groot aantal coöperatieve werkvormen leren kennen, die bijvoorbeeld bruikbaar zijn bij het oefenen en de verwerking. Deze werkvormen zorgen ervoor dat leerlingen actiever en meer betrokken zijn. Zo vergroot je de effectieve leertijd en het zelfvertrouwen van de leerlingen.
Eigen vakmanschap aanscherpen
Het is een continue zoektocht om al die nieuwe inzichten met elkaar te vertalen naar de dagelijkse praktijk. Dat is niet makkelijk. Sommige leerkrachten genieten ervan om ervaring op te doen met nieuwe dingen, anderen vinden het lastiger om aan te haken. In het leerproces van de kinderen ben je als leerkracht cruciaal. Het vraagt van leerkrachten echt veel oefening om je vaardigheid te ontwikkelen in het opbouwen van een goede les.
Om leerkrachten te ondersteunen bezoekt Bianca Lammers samen met de ib’er en ook de directeur regelmatig de groepen. Bianca spreekt heel goed de taal van de leerkrachten. Daardoor kunnen eventuele leerpunten op een laagdrempelige en positieve manier worden besproken. Het is mooi om te zien dat zij graag van haar willen leren.
In het traject is ook gebruikgemaakt van ‘lesson study’. Dat is een werkvorm waarbij een aantal leerkrachten een les voorbereidt en voor feedback naar Bianca mailt. Een van hen gaat de les vervolgens daadwerkelijk geven. De collega’s uit het voorbereidingsgroepje zijn daarbij zo mogelijk aanwezig om te zien of de les uit de verf komt en hoe leerlingen reageren. Op basis van een nabespreking met filmbeelden reviseren zij de les en geven ze de verbeterde les allemaal afzonderlijk. Na afloop worden de ervaringen nog eenmaal gezamenlijk besproken.
Zowel de groepsbezoeken als de lesson study zijn mooie instrumenten voor professionalisering. Het helpt leerkrachten om hun eigen vakmanschap aan te scherpen.