Lezen om te leren; het belang van vloeiend lezen
Leerlingen doen van alles op school. Ze komen naar school om iets te doen, maar vooral om iets te leren. Lezen is de belangrijkste manier om te leren, in papieren vorm of digitaal. Eerst leren lezen, zodat lezen om te leren mogelijk wordt. Goed technisch kunnen lezen is daarvoor een cruciale basis. Hoe ziet goed onderwijs in technisch lezen in een doorgaande lijn eruit?
Wat vraagt dit van het schoolteam, van de schoolleider en van de leraar? Dit interview verscheen afgelopen maart in het blad Prima.
Meer dan snel en correct lezen
Leesvaardigheid is meer dan woordjes snel en correct lezen en een tekst verklanken. Als een leerling vlak en monotoon leest, binnen de tijd en binnen de foutennorm, dan leest die leerling ‘voldoende’ volgens de normering van de toets, maar als leraar weet je dan: deze leerling begrijpt totaal niet wat hij leest. Toch zeggen leraren het vaak tegen leerlingen: ‘Het hoeft nu niet mooi, als je het maar snel doet’, waarmee leerlingen telkens weer bevestigd worden in hun beeld van lezen: dat moet vooral snel en met weinig fouten, dan is het goed… Uiteraard is dat niet goed. Wanneer er expressie op het lezen toegepast wordt en wanneer ‘het leuk is om naar je te luisteren’, weet je als leraar: die snapt wat er staat, die begrijpt wat hij of zij leest. Daar gaat het om! Lezen met expressie én correct én in een voldoende tempo. Vloeiend lezen omvat dus vlot lezen.
Lezen met expressie
Methodisch gezien is er wel aandacht voor expressie in de vorm van intonatie, maar lezen met expressie is meer dan lezen met intonatie. De betekenis van vloeiend lezen als brug tussen enerzijds decoderen en anderzijds betekenis verlenen wordt te vaak onderschat. Schoolteams die willen werken aan het optimaliseren van de doorgaande leesvaardigheid doen er goed aan om op het vloeiend lezen in hun aanbod te reflecteren. Doorgaans is daar een enorme winst te boeken. Wanneer leerlingen zowel verhalende als informatieve teksten met expressie leren lezen, heeft dit een positief effect op het leesbegrip. Ook ten aanzien van het tekstaanbod zouden schoolteams evenwichtiger kunnen handelen: de balans in het aanbod tussen informatieve en verhalende teksten is meestal doorgeslagen. In de onderbouw wordt nauwelijks informatief voorgelezen, terwijl de woordenschatontwikkeling en de kennis over tekststructuren en tekstkenmerken daardoor kan toenemen. In de bovenbouw worden veel meer informatieve teksten gelezen, wat niet in lijn ligt met de beheersingsdoelen van de referentieniveaus.
Afwisseling motiveert
Afwisseling in het lezen van informatieve en verhalende teksten in tal van tekstgenres motiveert leerlingen, zeker als de teksten aansluiten op hun beleving en interesses. Bijvoorbeeld wanneer thema’s worden uitgediept met behulp van zowel verhalende als informatieve teksten of wanneer leerlingen over een en hetzelfde thema lezen vanuit verschillende teksttypen.
De informatieve tekst over het te behandelen thema ‘emigreren’ krijgt verdieping met het lezen van de brief die een broer die in 1957 naar Canada emigreerde aan zijn zus schrijft. Ze hebben elkaar al zo lang niet meer gezien en vol heimwee herinnert hij haar aan vroeger. ‘Emigreren’ krijgt hierdoor ook een meer emotionele inkleuring, waardoor het begrip van ‘emigreren’ meer wordt verdiept. In de onderbouw leest de juf een prentenboek over een beer in de herfst in zijn geheel voor, terwijl ze daarna delen uit een informatief boek over seizoenen voorleest. Zo horen leerlingen het verschil van voorlezen tussen beide boeken. Doelgericht en technisch leesonderwijs vormt een pijler onder het lezen met begrip. Het zijn geen geïsoleerde vaardigheden.Vlot onderbouwt vloeiend; vloeiend onderbouwt verdiepend (begrijpend) lezen.
Bekijk ook de CPS uitgave Handboek technisch lezen in de basisschool.
Onze trainingen voor het taal- en leesonderwijs in het basisonderwijs