Lesson Study over rekenen en differentiëren bij Het Baken

Lotte van der Goot - 8 juli 2024

Waarom Lesson Study?

Eline Willems, schooldirecteur vertelt over de aanleiding: ‘Vanuit het koersplan, ons strategisch beleidsplan, wilden we meer samenwerkend leren. We hadden een verbetertraject achter de rug dat behoorlijk top-down was. Daarom wilden we nu meer bottum-up werken en eigenaarschap en leiderschap zo laag mogelijk in de organisatie leggen. Met Lesson Study gingen we bovendien onze kennis ergens op baseren, niet alleen vanuit onze intuïtie, wat we zelf denken en al jaren doen.’

Kennismaken en onderzoeksvragen

Tijdens de eerste bijeenkomst maakten Lotte, de schooldirecteur en de leerkrachten kennis met elkaar. Lotte vertelde hoe het traject Lesson Study eruit ging zien en per bouw bedachten de groepjes de volgende onderzoeksvragen bij het thema rekenen en differentiëren:

Na afloop deden de groepjes literatuuronderzoek en deelden ze hun kennis. Tamara: ‘We verdeelden de verschillende wetenschappelijke bronnen. De een keek in Volgens Bartjens, de ander op Kennisrotonde en weer een ander keek wat we uit de methode konden halen. Wat mij bijvoorbeeld nooit eerder was opgevallen, is dat er voor sommige opgaven twee pijltjes (fastforward) staan en dat sterke rekenaars in principe alleen die opgaven hoeven te maken.

Ook bijvoorbeeld de mogelijkheden van preteaching kwamen naar voren uit het onderzoek. Dus leerlingen voorafgaand aan de gewone instructie voorbereiden op wat komen gaat. En dan je dat dus niet alleen voor de zwakkere leerlingen inzet, maar ook voor sterke rekenaars. Verder werden we enthousiast van een aantal oefenboekjes, die we daarna besteld hebben.’

Suggesties zijn geen kritiek

De leerkrachten putten tijdens het onderzoek niet alleen uit literatuur. Ook deelden ze eigen kennis, ervaring en ideeën. Soms bleek het moeilijk om dit niet als kritiek te zien: doe ik het nu niet goed dan? Eline: ‘Lotte begeleidde dat heel goed relationeel en coachend.’ Tamara: ‘Een van de afspraken was ook dat je op elk moment zonder opgaaf van redenen mocht passen. Het gebeurde nauwelijks, maar daardoor ontstond wel een veilige sfeer.’

Ontwerp onderzoekslessen

Tijdens de tweede bijeenkomst presenteerden de groepjes per bouw de resultaten van hun literatuuronderzoek. Vervolgens ontwierpen ze op basis hiervan onderzoekslessen. Een van deleerkrachten gaf de onderzoeksles, een paar collega’s observeerden en er werd gefilmd. Gekeken werd of de leerkracht de les volgens plan uitvoerde en vooral wat het effect op de leerlingen was. Per onderzoeksles observeerden de leerkrachten enkele leerlingen van verschillende niveaus. Die leerlingen interviewden ze na afloop ook over hoe zij de les hadden ervaren.

Observeren en geobserveerd worden

Tamara: ‘Sowieso vond ik het heel leuk om bij mijn collega in groep 4 te kijken. Hoe pakt die het aan? Hoe reageren de kinderen daarop? Alleen dat al is heel waardevol. Natuurlijk was het spannend om later zelf een les te geven en geobserveerd te worden. Maar Lotte benadrukte steeds dat het geen beoordeling van de leerkracht was, dat het puur ging om: is uitgevoerd wat bedacht is en welk effect heeft dat gesorteerd?’

Reflectie aan de hand van stramien

Elke groep reflecteerde op de gegeven onderzoeksles aan de hand van een stramien. Wat hadden ze verwacht en wat is uitgekomen? Waren er verrassingen? De bevindingen presenteerden ze aan elkaar. Tamara: ‘De drie kinderen die wij observeerden bleken tijdens de onderzoeksles door de preteaching precies te weten wat ze moesten doen. Na de instructie pakten ze direct de werkbladen en het nieuwe boekje erbij en gingen aan de slag. Het was ook heel leuk om hen daarna te interviewen. Ze bleken het unaniem fijn te vinden om eerst gewoon mee te doen met de klas “want dan horen we erbij”. Terwijl wij als leerkrachten voorheen bang waren dat ze zich dan zouden vervelen.’

Resultaten borgen

Tussen bijeenkomst drie en vier pasten ze de onderzoekslessen aan en gaven anderen die. Ze reflecteerden weer en presenteerden de resultaten tijdens de vierde bijeenkomst. Toen bepaalden ze ook wat ze hiervan in hun lessen wilden blijven gebruiken. Eline noemt een paar voorbeelden: ‘De onderbouw werkt nu met concrete opdrachten en materialen in de hoeken. Het is daardoor veel meer geworden dan gewoon spelen in de hoeken. De bovenbouw differentieert nu in alle fasen. Niet meer alleen met de opdrachten in de jullie-fase, maar ook tijdens de instructie, dus in de ik-, wij- en jij-fase.'

Tamara: ‘In de middenbouw is preteaching zo goed bevallen dat we dat erin houden. Plusleerlingen laten we nu standaard alleen de methode-opgaven met de dubbele pijltjes ervoor maken, tenzij er een reden is om het anders te doen. Tijdens de Lesson Study bleek verder dat we het als collega’s leuk vinden om elkaar te helpen en dat we dat daarom nu ook meer doen.’

Waarom Lesson Study met CPS?

Tamara:’ Als je nog nooit iets met Lesson Study hebt gedaan, is het fijn om dit begeleid door CPS te doen. Met een boek of cursus word je soms overweldigd door de hoeveelheid informatie en activiteiten. In dit traject kregen we stapsgewijs theorie en gingen daarnaast aan de slag met vragen die in onze dagelijkse praktijk spelen. Het is heel praktisch. Je bent daadwerkelijk je eigen onderwijs in je klas aan het verbeteren. Je neemt de tijd om samen met collega’s lessen voor te bereiden, hoort en kijkt hoe andere collega’s het doen. Dit versterkt ook de samenwerking.’

Lesson Study in de toekomst

Eline: ‘Komend schooljaar gaan we opnieuw Lesson Study doen onder begeleiding van Lotte. Zij biedt structuur en weet echt waar ze het over heeft. Ook nam het team makkelijk suggesties van Lotte aan en dat werkte fijn. Daarna doen we nog zo’n traject en hierbij is het de bedoeling dat Lotte vooral onze eigen aansturingsgroep begeleidt. Na afloop daarvan hopen we zelf in staat te zijn Lesson Study voort te zetten. Zo bereiken we nog meer eigenaarschap en leiderschap bij de medewerkers zelf.’ 

Meer weten over Lesson Study? Kijk dan op de CPS-website over Lesson Study of neem hieronder contact op met Lotte.