Lesson Study: onderwijsontwikkeling en teamversterking in één
De teamleden van de jonge Christelijke Basisschool AquaMarijn in Groningen zijn ambitieus. Ze wilden zichzelf en hun school verder ontwikkelen. Niet via een training, maar intensiever en meer passend bij hun speerpunt: lerende cultuur. Sommige teamleden waren al bekend met Lesson Study: een methode waarbij je samen met collega’s een goed doordachte les ontwerpt, een collega de les geeft en de anderen observeren. Omdat het team Lesson Study professioneel in wilden zetten, schakelden ze begin vorig schooljaar CPS in voor de begeleiding.
Begrijpend luister- en leesonderwijs versterken
De eerste afspraak die mijn collega Linda Odenthal en ik hadden in Groningen, was met directeur Jetty de Jong, de teamleider en de intern begeleider. De belangrijkste vraag was: waar staat de school nu en waar willen we naartoe? Al snel werd duidelijk dat hun grootste wens was om de effectiviteit van het begrijpend luister- en leesonderwijs te vergroten. Ze werkten met de methode Grip en het leesplezier van de kinderen, hun intrinsieke motivatie om te lezen, kon beter. Daarnaast wilden ze de doorgaande lijn versterken op dit vlak; de zogenaamde knip bij groep 3 was ook hier geen onbekende.
Feedback geven en ontvangen
Tijdens de eerste ochtend met het gehele team maakten we kennis met elkaar en legden Linda en ik uit wat Lesson Study is. Feedback geven is een belangrijk onderdeel hiervan. Teamleden moeten zich daarom veilig voelen om feedback te geven en te ontvangen. Door gezamenlijk tien redenen te bedenken om géén feedback te geven, werd duidelijk waarom het zo belangrijk is om het juist wel te doen. Vervolgens gingen we in op: hoe geef je feedback op een prettige en effectieve manier? En hoe ontvang je feedback?
Effectieve strategieën en motivatie
Toen duidelijk was wat Lesson Study behelst en hoe iedereen feedback op een effectieve manier kon inzetten, gingen we voortvarend met het thema aan de slag. Iedereen bedacht allerlei vragen en ideeën die opkwamen als ze dachten aan begrijpend luister- en leesonderwijs. Ze schreven die op post-its en zo ontstond er een bonte verzameling van zo’n 30 vragen die we verdeelden we in zes tot zeven clusters. We haalden het MT erbij en kozen met hen en het team vier onderwerpen waar evenveel groepjes mee aan de slag gingen. Er was bijvoorbeeld een groep met het onderwerp ‘effectieve strategieën’ en een met ‘motivatie’.
Eerste onderzoekslessen
Voor de tweede bijeenkomst deden de groepen onderzoek naar hun onderwerp in literatuur. Binnen het team was al veel kennis aanwezig wij gaven nog wat extra tips voor inhoudelijk en qua leesbaarheid goede bronnen zoals een aantal methodes, Didactief en goede onderzoeksstukken van NRO. Tijdens de tweede bijeenkomst presenteerden de groepjes hun bevindingen en stelden ze gezamenlijk vast wat ze concreet wilden gaan toepassen in de onderzoekslessen: de kern van Lesson Study. Per groepje bereidden ze vervolgens een les voor die een van hen zou gaan geven.
Veel leerkrachten hebben na hun opleiding niet meer zo intensief een les voorbereid als nu voor de Lesson Study. En ook bepalen wat ze hoopten dat de les op zou leveren was voor velen even wennen: wat willen we de leerlingen concreet zien doen tijdens de onderzoeksles? Pas als dat duidelijk was, konden ze bepalen of de les het beoogde effect had. Een gewenst resultaat kan heel eenvoudig zijn. Bijvoorbeeld dat je wilt dat kinderen elkaar aankijken als ze iets bespreken, dat ze doorvragen en aan het einde van de les kunnen terugkoppelen wat ze voor nieuws geleerd hebben.
Observatie van de les niet de leerkracht
Het geven van de les terwijl de anderen observeren en filmen is natuurlijk spannend. Maar de korte feedbacktraining van de eerste bijeenkomst, de intensieve lesvoorbereiding en een open gesprek over de schroom die sommigen voelden, maakten dit minder ongemakkelijk. Linda en ik benadrukten ook dat niet de leerkracht persoonlijk beoordeeld zou worden, maar dat de observatoren puur de samen ontworpen les gingen observeren.
”Iedereen is uit zijn comfortzone gekomen. In eerste instantie was het ongemakkelijk, maar op een gegeven moment heeft iedereen zijn rol gepakt.”
Teamleider Alide Rensen
De Christelijke basisschool AquaMarijn in Groningen
Tweede onderzoekslessen
Tijdens de derde middag met het team bespraken we aan de hand van reflectievragen de onderzoekslessen en de feedback daarop. De leerkrachten maakten vervolgens een tweede onderzoeksles. Een verbetering van de eerdere of een geheel nieuwe les op basis van een ander onderwerp binnen het vak luister- en leesvaardigheid. De vraag die centraal stond bleef: hoe vergroten we de effectiviteit van onze begrijpend luister- en leeslessen? Het maken van deze onderzoekslessen ging met de eerdere ervaring al een stuk sneller. Ook deze lessen gingen de leerkrachten geven en observeren.
Losser van de methode, rijke en interessante teksten
In de slotbijeenkomst presenteerden de groepjes de resultaten uit de laatste onderzoekslessen en observaties. Ze bepaalden wat de moeite waard was om vast te houden en wat ze zelf verder wilden onderzoeken met Lesson Study. Duidelijk was dat ze de taalmethode wat los wilden laten, meer rijke teksten wilden benutten en beter wilden aansluiten bij wat de leerlingen interessant vinden. De taalwerkgroep gaat deze resultaten meenemen in het plan voor komend jaar.
“Het is een mooi proces waarin we elkaar beter hebben leren kennen. De drempel is lager geworden om bij elkaar te kijken en dat is een grote plus.”
Intern begeleider Lianne Jonker
Lesson Study tien keer effectiever
Bij de evaluatie van het proces van Lesson Study bleek iedereen enthousiast. Het team had ook in een bewonderingswaardig tempo de cyclus twee keer doorlopen. Door een goede planning en hoge betrokkenheid van alle teamleden. Samen voorbereiden en bij elkaar kijken vonden ze heel waardevol: ‘Je benut elkaars kennis, samen bezig zijn en gedeelde verantwoordelijkheid geven energie en plezier’. Volgens directeur Jetty de Jong is Lesson Study “tien keer effectiever dan een normale training.”
Meer weten over Lesson Study? Kijk dan op de CPS-website over Lesson Study, lees het boek Lesson Study of neem contact met me op.
