Wat je schrijft, beklijft
Schrijven in alle vakken in het voortgezet onderwijs
Herken je dit: een samenvatting die duidelijk geknipt en geplakt is? Teksten met kromme zinnen, slecht geformuleerde antwoorden en taalfouten in bijna elke zin? Leerlingen hebben moeite met schrijven. Uit recent onderzoek van de Inspectie blijkt ook dat de afgelopen twintig jaar weinig verbeterd is op dit vlak. Begrijpelijk ook. Want niet alleen veel leerlingen, ook veel docenten hebben een hekel aan het gangbare schrijfonderwijs. Leerlingen moeten daarin een hoop moeite doen voor teksten die in de prullenbak verdwijnen. Docenten zitten weekenden na te kijken en zien dat hun inspanningen weinig opleveren.
Waarom is schrijven zo belangrijk?
Beter schrijven, zorgt voor beter leren. Schrijven maakt dat je ergens langer over nadenkt. Daardoor leer je beter en dieper en sla je het geleerde op in het langetermijngeheugen. Als leerlingen beter kunnen schrijven, zullen hun leerresultaten dus ook verbeteren. Goed schrijven is bovendien belangrijk voor hun toekomst. De grote hoeveelheden boeken in het hoger onderwijs kun je niet anders behapbaar maken dan met samenvattingen. In veel banen moet je goede stukken en mails kunnen opstellen. En ook het persoonlijke leven vereist regelmatig een brief of mail.
Relevante teksten
Om leerlingen te motiveren voor schrijven, is het belangrijk dat de schrijfopdrachten nut hebben of op zijn minst interessant zijn. Schrijven om het schrijven is funest voor de motivatie. En bovendien zonde van de leertijd. Waarom schrijven en leren niet combineren? Als je leerlingen laat schrijven over onderwerpen die ze sowieso moeten leren, snijdt het mes aan twee kanten. En kies anders in ieder geval onderwerpen uit hun belevingswereld. De leerlingen zijn dan veel gemotiveerder en de lessen worden aangenamer voor iedereen.
Aandacht voor het schrijfproces
Veel scholen stellen vooral eisen aan de tekst, het eindproduct, en veel minder aan het proces van schrijven. Terwijl aandacht voor dat laatste juist zorgt voor een veel beter product en de totstandkoming ervan veel makkelijker maakt. Laat leerlingen daarom vooraf een schrijfplan maken met onder meer het doel van de tekst, de doelgroep en de boodschap. Vraag ze eerst een woordweb te maken en te bepalen wat er in inleiding, kern en slot komt. Bij het vak Nederlands kunnen leerlingen leren om zo’n schrijfplan te maken en ermee oefenen. Bij andere vakken kunnen ze dit plan gebruiken en er nog meer mee oefenen.
Schrijven in alle vakken
Onderzoek als vakdocent en docent Nederlands eens hoe jullie elkaar kunnen helpen. Bekijk welke schrijfproducten leerlingen bij Nederlands leren maken, welk proces daaraan voorafgaat en welke eisen eraan gesteld worden. Hoe kun je in andere vak leerlingen de stof laten leren met een schrijfopdracht? En hoe kan die opdracht ook bij Nederlands meetellen? Maak afspraken over hoe je dit in het PTA borgt. Stem ook af welke termen jullie gebruiken voor de schrijffasen en voor de criteria waaraan teksten moeten voldoen. Dan is het voor leerlingen bij elk vak helder wat er wordt verwacht.
Voorkom eindeloos nakijken
Schrijfopdrachten nakijken kost enorm veel tijd. Tijd die je effectiever kunt besteden. Door eerst aandacht te besteden aan het schrijfproces, zullen de leerlingen direct al betere teksten schrijven. Laat ze zelf het schrijfproces en de succescriteria bepalen voorafgaand aan de opdracht. Daarmee activeer je het leren ook hiervan. Vervolgens laat je leerlingen elkaars schrijfproces en schrijfproducten beoordelen. Daarmee leren ze de stof en het schrijven twee maal in één opdracht. Klassikale terugkoppeling zorgt voor een derde leermoment waarbij ze ook nog eens hun mondelinge taalvaardigheid oefenen.
Voorbeelden geïntegreerde schrijfopdrachten
Vraag alle leerlingen in een klas bijvoorbeeld een deel van de aardrijkskundestof samen te vatten. Zo leren ze de stof en de samenvatting kan meetellen voor het cijfer van Nederlands. Of geef leerlingen de opdracht om een betoog of werkstuk te schrijven over een onderwerp van geschiedenis of maatschappijleer. Laat ze bij muziek een rap of songtekst schrijven. Ze krijgen dan voor deze schrijfopdrachten een cijfer voor zowel Nederlands als het inhoudelijk vak.
Voorbeelden relevante schrijfopdrachten
Laat leerlingen bijvoorbeeld een boekverslag maken in de vorm van een filmscript. En gebruik dit om het gesprek aan te gaan over het boek, ook met andere leerlingen. Vraag eens om een ander einde aan een verhaal te schrijven en daar met elkaar over in gesprek te gaan. Laat twee leerlingen samen een verslag schrijven van een roman. Door samen na te denken, te overleggen en te schrijven, bereiden ze zich voor op hun mondeling over het boek. En laat ze ook oefenen met korte teksten: apps of mailtjes over onderwerpen die ze zelf kiezen.
Wat kan CPS betekenen?
CPS helpt scholen om het schrijfonderwijs verder te verbeteren. We begeleiden de verschillende vaksecties bij het integreren van schrijven en taal in alle vakken. Docenten doen ideeën op over allerlei werkvormen en ervaren hoe schrijfopdrachten hun vak kunnen verlevendigen. Voor verbetering van schrijven en taalbeleid in zijn algemeenheid is het ook mogelijk NPO-gelden in te zetten. Meer weten? Neem dan contact op met Els Loman.
