ICT in de les: een succes? Vijf didactische doelen bij het gebruik van digitale middelen.
Er zijn tegenwoordig talloze digitale middelen beschikbaar die het lesgeven en leren kunnen vergemakkelijken of verbeteren. Het toepassen van ICT is echter geen trucje, dat automatisch leidt tot een betere les. Het werkt pas als er digitale didactiek van wordt gemaakt. De keuze voor de inzet van ICT hangt af van het didactische doel dat je als docent met een bepaalde lessituatie wil bereiken. Uitgangspunt daarbij is dat ICT een middel is, en dus geen doel op zich.
In dit blog beschrijf ik vijf doelen die een aanleiding kunnen vormen om digitale middelen in te zetten in de les:
1. variëren in werkvormen en activeren van leerlingen
Door variatie aan te brengen in je lessen vergroot je de kans dat je alle leerlingen in de klas aanspreekt en activeert. De kennis van ICT-middelen zorgt voor een breder repertoire aan mogelijke leermiddelen en werkvormen waar je als docent uit kan kiezen. Het afwisselen van werkvormen met en zonder ICT is een gemakkelijke manier om variatie in je les aan te brengen, maar het gebruiken van digitale middelen heeft alleen effect op het leren als dit goed is afgestemd op de didactische keuzes en de inhoud van de les. Geen trucjes dus! Een betere balans tussen passieve en actieve leersituaties kan een aanleiding zijn om ICT toe te passen. Mentimeter biedt verschillende mogelijkheden om leerlingen te activeren, door bijvoorbeeld de voorkennis van een klas zichtbaar te laten maken of hen te laten stemmen op stellingen.
2. toepassen van formatief toetsen en efficiënter geven van feedback
Formatief toetsen en het geven van feedback bij het leerproces van leerlingen is een krachtige manier om invloed uit te oefenen op de leerprestaties. Met formatief toetsen maak je niet alleen zichtbaar wat er geleerd is, maar vooral wat er nog te leren is. Tijdens de les hebben docenten echter niet altijd voldoende tijd om alle leerlingen van feedback te voorzien. Dit kan een aanleiding zijn om gebruik te maken van digitale middelen. Steeds meer lesmethodes maken in een digitale leeromgeving bijvoorbeeld gebruik van adaptieve technieken. Op basis van gemaakte opdrachten en met behulp van algoritmes worden dan door het programma direct feedback en vervolgopdrachten gegeven. Je kan je echter afvragen hoe rijk deze feedback is vergeleken met de informatie die een leerling van een docent kan krijgen. Met Classkick is het mogelijk om tijdens het zelfstandig werken van leerlingen digitaal mee te kijken en waar nodig op afstand feedback te geven. Het eerder genoemde Mentimeter kun je tijdens de les snel op een formatieve manier inzetten, bijvoorbeeld als digitale exit ticket.
3. beter inspelen op verschillen tussen leerlingen
Hoe groter de verschillen tussen leerlingen in een klas zijn, hoe groter de aanleiding maar ook de uitdaging is om daar mee om te gaan. Differentiëren is een manier om bewust en doelgericht met verschillen om te gaan. Het toetsen van het beheersingsniveau met een aantal quizvragen ervaren leerlingen vaak als een eerlijke manier om verschillen zichtbaar te maken. Het automatisch laten analyseren van de quizresultaten kan een reden zijn om gebruik te maken van online quizjes, zoals bijvoorbeeld Socrative.
Een subvorm van differentiatie waarbij digitale middelen gebruikt worden is flipping the classroom. Het instructiemoment wordt daarbij verplaatst naar de voorbereiding op de les door gebruik te maken van instructiefilmpjes. De uitdaging voor de docent ligt dan vooral in het verbinden van deze voorbereiding met een andere didactische invulling tijdens de les. Er zijn diverse ICT-middelen beschikbaar om bestaande filmpjes te bewerken en interactief te maken of om zelf een instructiefilmpje te maken. Het is bijvoorbeeld vrij eenvoudig om een opname van je beeldscherm te maken met het programma Screencast-O-Matic.
4. effectiever organiseren van de les
Bij het omgaan met verschillen tussen leerlingen is het naast het herkennen van deze verschillen essentieel om je les daarbij op een effectieve manier te organiseren. Maar ook bij lessen waarin niet wordt gedifferentieerd is het van belang om de nodige structuur en duidelijkheid te bieden. Er zijn diverse digitale middelen die je daarbij kunnen helpen, zoals een online stopwatch, groepjesmaker of namenkiezer. Een ICT-middel dat verschillende organisatiemogelijkheden combineert is Classroomscreen. Op één scherm kunnen instructies, werkafspraken, een klok en zelfs een geluidsniveaumeter worden gepresenteerd.
5. vergroten van de betrokkenheid van leerlingen
Het ontwerpen van een les op basis van ieder bovenstaand doel kan bijdragen aan meer betrokkenheid van leerlingen bij de lesinhoud. Het is echter ook mogelijk om het vergroten van de betrokkenheid als doel op zich te kiezen. Dit kan bijvoorbeeld door middel van gamificatie: het toevoegen van spelelementen aan je les. In een eerder blog beschreef ik al verschillende toepassingen van gamificatie in de les. Zo kan het werken met badges (beloningen) een positieve invloed hebben op de motivatie van leerlingen, mits deze worden ingezet in een goede relatie met de vakinhoud en didactiek. ICT-middelen hebben vaak al enkele spelelementen ingebouwd. Zo bevat Quizlet bijvoorbeeld verschillende spelfuncties om leerlingen individueel of samen te laten oefenen met woorden of begrippen.
Meer weten?
Herken je een van de beschreven aanleidingen en ben je op zoek naar digitale mogelijkheden om jouw lessen tot een succes te maken? CPS heeft bij de verschillende doelen een aantal praktische trainingen ontwikkeld:
