Differentiëren in digitaal afstandsonderwijs

Meike Berben, Roel Vos - 18 mei 2020

We definiëren het differentiëren in de les als volgt:

Het bewust, doelgericht aanbrengen van verschillen in instructie, verwerking of leertijd; Binnen een ‘heterogene’ groep of klas leerlingen, op basis van onder andere hun prestaties, beheersingsniveau, leervoorkeur, interesse, motivatie of tempo.
(Berben, 2016, Naar: dr. G.J. Reezigt, 1999) 

Er zijn drie hoofdmanieren van differentiatie: in instructie, verwerking en leertijd. Binnen de drie differentiatiemanieren zijn er verschillende mogelijkheden om de differentiatie in een digitale les op afstand te organiseren: 

1. Differentiëren in instructie

Bij differentiatie in instructie maakt de docent verschil in de hoeveelheid en soort instructie die leerlingen krijgen. Bij afstandsonderwijs kun je dit als volgt vormgeven:

1. 1. Plan een verlengde instructie in voor een deel van de klas, terwijl de andere leerlingen zelfstandig aan de slag gaan. Verlengde instructie kan op een apart moment met een subgroep of individueel, maar ook terwijl de rest van de klas ingelogd is: je maakt dan een subkanaal voor de verlengde instructie. Bij verlengde instructie oefenen leerlingen onder jouw begeleiding: ze laten jou hun antwoorden zien en jij geeft hier feedback op, je stelt ze coachende vragen zoals ‘wat is de eerste stap om deze vraag te beantwoorden’? Of je herhaalt een eerder gegeven instructie op een andere manier. Vaak geven docenten verlengde instructie aan leerlingen die moeite hebben met de lesstof, maar je zou ook zo’n moment kunnen organiseren voor leerlingen die op een hoger niveau instructie of begeleiding nodig hebben.
   2. Bied extra ondersteuning middels instructiefilmpjes, opdrachten met meer tussenstapjes of (online) bronnen. Welke leerlingen in aanmerking komen voor deze extra begeleiding kan bepaald worden op basis van jouw indeling van leerlingen, het resultaat van gemaakte opdrachten/toetsen of de keuze van leerlingen.

2. Differentiëren in verwerking

Bij differentiatie in verwerking maakt de docent onderscheid in de manier van verwerking van de lesstof door leerlingen, door om te gaan met verschillen in hun beheersingsniveau, leervoorkeur of interesse. Je kunt dit bij digitaal afstandsonderwijs als volgt vormgeven:

1. 1. Speel in op de interesses van leerlingen, door hen vragen te stellen over hun huidige belevingswereld. Vraag hen bijvoorbeeld om een eigen voorbeeld aan te dragen via de chatfunctie.
   2. Bied leerlingen keuze uit verschillende soorten materialen of instructies, bijvoorbeeld (instructie)filmpjes of plaatjes, tekst (uit het boek), live instructie door de docent of verschillende bronnen op internet. 
   3. Geef leerlingen een keuze in de manier van werken: alleen, in duo’s of samen. Voor samenwerkingsopdrachten kunnen leerlingen via een subkanaal werken of bijvoorbeeld via een Whatsappgroep.
   4. Geef leerlingen een opdracht of studiewijzer volgens een keuzemenuformat: de opdrachten schaal je bijvoorbeeld in met sterren: 1, 2 of 3 sterren al naar gelang de moeilijkheidgraad. Geef leerlingen aan dat ze zelf opdrachten mogen kiezen, maar wel een minimum aantal sterren moeten behalen. Laat leerlingen daarna zelf de antwoorden nakijken of bespreken (in subkanalen) en organiseer een moment om vragen te bespreken. Om leerlingen direct te kunnen begeleiden tijdens het maken of bespreken van een opdracht, kun je ICT-middelen als Goformative.com of Classkick.com gebruiken: je ziet dan wat leerlingen doen terwijl ze aan de opdracht werken.

3. Differentiëren in leertijd

Bij differentiatie in leertijd maakt de docent onderscheid in de hoeveelheid tijd die door leerlingen wordt besteed aan de lesstof. Er zijn verschillende subvormen van differentiatie in leertijd: preteaching, tempodifferentiatie en remedial teaching.

1. 1. Bij preteaching bereiden leerlingen zich voor op de les die gaat komen. Dat kan on- en offline met een voorbereidende opdracht, maar ook met een instructiefilmpje (Flipping the Classroom). Een tip hierbij is om leerlingen altijd een opdracht mee te geven die ze moeten maken en inleveren vóór de les: je kunt dan snel checken of ze de voorbereidende opdracht gemaakt en begrepen hebben en of ze het filmpje bekeken hebben.
   2. Bij tempodifferentiatie bepaalt een formatieve toets of leerlingen meer gaan herhalen of alvast door kunnen met verdieping. Online zijn er verschillende mogelijkheden om formatieve toetsen af te nemen. Microsoft Teams biedt onder ‘opdrachten’ de mogelijkheid om een quiz te maken. Je kunt ook aanvullende digitale tools gebruiken, zoals Kahoot, Quizizz of Socrative. Ook kun je leerlingen de keuze geven of zij gaan herhalen of verdiepen, op basis van de eerder gemaakte opdrachten.
   3. Remedial/Extra teaching: organiseer een digitaal hulpmoment/spreekuur buiten de les om voor leerlingen die extra hulp, begeleiding bij bijvoorbeeld plannen of eventueel verdieping nodig hebben. Je kunt dit ook binnen je sectie of team organiseren, door op een vast moment leerlingen uit verschillende klassen uit te nodigen voor zo’n hulpmoment.

We hopen u hiermee goede ideeën gegeven te hebben voor differentiëren bij digitaal afstandsonderwijs. Heeft u andere aanvullende ideeën of vragen, laat het dan als reactie achter bij dit blog! 

Kijk ook bij de populaire training Differentiëren is te leren!