Het geheim van vakdidactisch coachen: leer leerlingen succesvol leren

Ariena Verbaan - 9 november 2023

Ken jij ze: leerlingen of studenten die niet vooruit te branden zijn en alles ‘saai’ vinden? Vermoedelijk wel. Als je wilt weten hoe je hun motivatie kunt verhogen, is het allereerst nodig dat je erachter komt waarom ze niet meedoen in jouw les. Wat zit er achter dit mijdend gedrag? In de kern zijn er slechts drie redenen:

1. De leerling/student denkt: ‘Ik kan dit niet’.
2. De leerling/student denkt: ‘Ik wil dit (nog) niet’.
3. De leerling/student denkt: ‘Ik heb toch geen invloed op deze les en mijn leerproces’.

In dit blog zoomen we in op de eerste reden: ‘Ik kan dit niet’. Door vakdidactisch te coachen ondersteun je een lerende het wél te kunnen. In vervolgblogs gaan we dieper in op de andere twee redenen. 

Wat is vakdidactisch coachen?

Vakdidactisch coachen is één van de drie manieren van coachen die jij in jouw rol als leercoach toepast. In een eerder blog schreven we al over die leercoach. Vakdidactisch coachen houdt in dat jij de leerling/student ondersteunt bij het zo goed mogelijk leren van de vereiste leerstof. Dat klinkt logisch en vanzelfsprekend – doe je dit niet iedere dag? Toch willen we je graag laten nadenken over de manier waarop je dat doet. 

Zelfsturing versterken

In de praktijk zien we vaak het volgende: leraren vertellen wat er geleerd gaat worden, ze geven uitleg bij de leerstof, de leerlingen/studenten oefenen ermee en als het goed is beheersen ze de stof aan het einde van de les.
Maar deze opbouw van de les leidt helaas niet altijd bij iedereen tot het gewenste effect. Zoals hiervoor beschreven, hebben niet alle jongeren het gevoel dat ze de leerstof of activiteiten daadwerkelijk beheersen waardoor afhaken op de loer ligt. Om dit te voorkomen, kun je hun zelfsturing versterken door in elke les expliciet instructie te geven over metacognitive vaardigheden. Dat wil zeggen over wat de leerling/student voorafgaand, tijdens en na het leren kan doen om de inhoud of activiteit beter onder de knie te krijgen.

Tijdens het zelfstandig werken zijn er drie leerfasen

Voor het zelfstandig werken geef je expliciet instructie over welke leerstrategieën de leerlingen/studenten hanteren om zich de leerstof eigen te maken of de leertaak aan te pakken. Dat is eenvoudiger dan je misschien denkt. Je benoemt met nadruk drie leerfasen: wat doe je voor, tijdens en na afloop van de leertaak. 

Expliciete instructie van metacognitieve leerstrategieën

Bij elke leerfase geef je expliciet aan welke metacognitieve leerstrategieën een leerling/student kan gebruiken om de vakinhoud onder de knie te krijgen. Uit onderzoek blijkt dat de mate waarin leerlingen die metacognitie gericht in kunnen zetten, voor meer dan 40% hun leerprestaties bepaalt^[1]. In de leerfase voor oriënteert de lerende bijvoorbeeld op een tekst door moeilijke begrippen te onderstrepen of hoofd- en bijzaken te onderscheiden. Of de lerende plant en prioriteert door een taak op te delen en deze deeltaken in een studieplanner ze zetten. Tijdens het zelfstandig werken aan de leertaak leer je leerlingen metacognitieve leerstrategieën in te zetten als: uitvoeren ( je planning volgen) , monitoren ( jezelf afvragen zit ik nog op koers). Nadat ze klaar zijn met de taak leer je ze voordat ze het inleveren zichzelf te evalueren, nog even te controleren heb ik alles gedaan en klopt het ook? Tot slot reflecteren ze op hoe zij de leertaak hebben uitgevoerd en wat zij goed hebben gedaan en eventueel anders kunnen doen?. 

Geef aanwijzingen op maat

Leerlingen/studenten zijn zich vaak niet bewust van de drie leerfasen en de daarbij horende strategieën. Dat komt simpelweg, omdat veel leraren deze niet expliciet benoemen in hun les. Herken je dit? En herken je het ook als een leerling/student het leren of een taak niet handig aanpakt? Geef je dan aanwijzingen op maat, zodat een proactieve leerhouding kan ontstaan? 

Kleine aanpassing in jouw instructie

Door bij jouw instructie expliciet aandacht te geven aan de metacognitieve leerstrategieën en door leerlingen/studenten individueel vakdidactisch te coachen worden ze vaardiger in het leren. Overigens: begin klein, maak het niet grootster en ingewikkelder dan nodig. Door vakdidactisch te coachen maak jij het verschil!