Maar hoe zet je je leerlingen aan het stuur van hun eigen leerproces?

Zelfregulatie gaat niet vanzelf. In jouw rol als leercoach kun je jouw leerlingen wel actief begeleiden om dit te leren. Stap voor stap, zodat ze uiteindelijk zelf de sleutel in handen hebben tot zelfregulatie.

Steeds meer scholen geven in hun curriculumontwerp vorm aan de 6^e rol van de leraar, de leercoach (De zes rollen van de leraar - CPS.nl). De leercoach begeleidt de leerling in het zelfregulerend leren. Een goede leraar is echter niet automatisch ook een goede leercoach.  Sommige leraren worstelen met het vormgeven van hun rol als leercoach. Liefst zouden ze een Toolbox of kant-en-klaar stappenplan krijgen, waaraan ze zich kunnen vasthouden. Was het maar zo simpel…

De rol van leercoach is niet alleen een stappenplan. Het vraagt naast oefening een andere mindset en houding, die van invloed is op alles wat de leercoach zegt en doet. En er uiteindelijk voor zorgt dat het stappenplan werkt. Deze houding is gebaseerd op vijf praktijkprincipes, hét ABCDE van de leercoach dat we graag met je delen.  

A = Afstemmen

Aansluiten bij de taal van de leerling  

Een effectieve leercoach stemt af op de leerling. Dat klinkt verraderlijk makkelijk, maar het vraagt veel om écht in de huid van de leerling te kruipen. Je dient nieuwsgierig te zijn om te weten wat er in een leerling omgaat en hoe een leerling het leren ervaart. Oordeel daarbij niet, maar luister naar wat de leerling zegt. 

Om te illustreren wat we bedoelen, geven we een voorbeeld van een leerling die het zichtbaar moeilijk vindt om na de uitleg met een opdracht aan de slag te gaan.  

Leerling: “Ik kan het toch niet”
Leercoach: “Jawel joh, je kan het wél!”  

Deze reactie van deze leercoach is absoluut goed bedoeld, toch kan de afstemming beter. De opmerking komt voort uit zijn eigen beeld van de leerling, maar strookt niet met de beleving van de leerling zelf. De leerling denkt dat hij het niet kan en ervaart dus een probleem. Accepteer wat de leerling ervaart; zijn beleving is een gegeven.  

B = Betrokken zijn

Bevragen en begrip tonen

Het is belangrijk dat de leerling voelt dat jij vertrouwen hebt in zijn ontwikkeling. Straal dat uit! Dit vertrouwen is de basis om samen met de leerling op een positieve manier te kijken naar zijn leerpotentieel, de mogelijkheden én belemmeringen.  

Laten we even teruggaan naar de leerling uit ons voorbeeld, die zegt dat hij ‘het toch niet kan’. Vaak heeft zo’n opmerking te maken met een gebrek aan zelfvertrouwen, geloof in eigen kunnen. Benadruk dat de leerling het nog niet kan, laat hem dat desnoods letterlijk herhalen. De leercoach gebruikt dus groeitaal. Vervolgens kun je allerlei vragen stellen, waarmee je de leerling grip geeft:  

“Ik zie dat je nadenkt maar ergens over twijfelt. Waar twijfel je over?” 
“Wat heb je al geprobeerd?”
“Wat kun je doen als je de opdracht niet snapt?” 
“Wat heb je nodig om deze opdracht te maken?” 

C = Cyclisch werken

Voor-tijdens-na  

Het is een hardnekkig misverstand dat leerlingen het meeste leren van het uitvoeren van een opdracht. Wist je dat de stap ervoor (voorbereiding op de opdracht) en de stap erna (reflectie op de opdracht) veel meer leerervaring opleveren? Zelfregulerend leren is namelijk een cyclisch proces van drie fasen: VOORuitdenken (oriënteren, doelen stellen,  plannen), TIJDENS (uitvoeren en monitoren ) en NA (evalueren en reflecteren).

Alle reden dus om daar in jouw rol als leercoach veel aandacht aan te besteden. Als leercoach geef je een instructie over deze 3 fasen, hoe de leerling de opdracht het beste aanpakt. Een voorbeeld hieronder.

Voor:  

• Lees eerst goed de opdracht voor je begint en check of je het hebt begrepen.
• Beschrijf wat er van je wordt verwacht in de (leer)opdracht, leertaak,
• Plan je werkzaamheden in met de benodigde tijd.

Tijdens:

• Voer het stappenplan uit.
• Check tijdens een (leer)taak of het nog goed gaat, of je nog op schema ligt. Stel bij. Als het tijdens je leertaak niet goed gaat, probeer dan uit te zoeken waar dit aan ligt en pas aan.
• Vraag om hulp tijdens een leertaak als je het niet snapt.

Na:

• Evalueer je leertaak.
• Controleer je doelen. Heb je aan alle eisen voldaan?
• Zet op een rijtje wat je goed hebt gedaan. zijn er punten waarvan je zelf denkt dat je erop vooruitgegaan bent. Welke zijn dat? En wat kun je de volgende keer beter doen? 

Zo kun  je de leerling voor, tijdens en na het zelfstandig werken aan de leertaak actief begeleiden. Én laat je je leerlingen ervaren dat leren en zelfregulatie een cyclisch proces is.  

Je laat leerlingen zien dat ze door het stappenplan voor-tijdens-na grip krijgen op hun eigen leerproces. Op een gegeven moment gaan zij de cyclus herkennen en uiteindelijk wordt het een gewoonte. En dat is precies wat je als leercoach beoogt, want daarmee krijgt de leerling controle over zichzelf.  

D = Doelgericht werken

Leerbevorderende feedback geven

Je wilt dat leren echt iets oplevert, dat de leerling de gestelde doelen haalt. De leercoach maakt gebruik van denkstimulerende vragen en feedback om de kloof tussen waar de leerling staat en het doel te verkleinen.

Bijvoorbeeld:

In de fase voor, vraag de leerling naar het leerdoel van de leertaak of opdracht.
“Wat wordt er van je verwacht?” 
“In welke volgorde ga je werken? En hoe bepaal je die volgorde?”  

Je kunt de leerling ook zelf leerdoelen laten benoemen (feedup).  

Bijvoorbeeld:

“Bij opdracht 1 mag ik nog hulp vragen aan mijn docent. Opdracht 2 moet ik zonder hulp proberen te maken.” 
“Deze opdracht is gereed als de uitwerking aan de drie criteria voldoet.” 
“Ik vraag om hulp als ik het niet begrijp en niet verder kom.”  

Vanzelfsprekend kun je de leerling tussentijds feedback en aanwijzingen geven om het doel te bereiken. 

Achteraf reflecteer je samen met de leerling op het bereikte resultaat en het handelen van de leerling en kijk je vooruit (feedforward). Vragen die je na de leertaak kunt stellen:
“Wat levert het je op om het op deze manier te doen?” 
“Waar twijfel je nog over?” 
“Wat ga je de volgende keer anders doen om betere voortgang te boeken?” Hoe duidelijker de feedback, hoe effectiever de leerling deze gebruikt en hoe beter hij zelf de weg naar het doel kan afleggen.

E = Eigenaarschap

Bevorderen van zelfregulatie in leren en leven

Leerlingen die zichzelf eigenaar voelen van hun leerproces: dat is waar je het uiteindelijk allemaal voor doet. Als je daarin slaagt, geef je de leerling onschatbare bagage mee. Want de huidige maatschappij vraagt om mensen die proactief zijn, zelf doelen stellen, kunnen plannen, eigen doelen kunnen realiseren en die realisatie evalueren zodat duidelijk wordt wat de volgende keer anders kan. Ofwel: zelfregulerend zijn.  

Als leercoach leg je hiervoor een stevig fundament. Dat vraagt lef, ook van jou als docent. Want om het eigenaarschap van je leerlingen te vergroten, geef je zelf een stukje regie uit handen. Je geeft het roer aan de leerling. De leerling heeft dus ook een stuur nodig en dat stuur is gericht op het inzetten van leerstrategieën.  Deze leerstrategieën zijn gericht op verschillende aspecten van zelfregulatie: cognitie/ metacognitie, motivatie en gedrag. Cognitieve leerstrategieën stellen de leerling in staat om informatie te onthouden en om nieuwe informatie bij bestaande kennis in het geheugen te integreren. Metacognitieve strategieën zijn nodig om het leren te reguleren. Leerlingen dienen een taak te kunnen plannen, de voortgang bewaken en kunnen evalueren. De motivationele strategieën zijn nodig om een leertaak te starten en door te zetten ook als het tegen zit. Gedragsmatige strategieën zorgen er uiteindelijk voor dat het een gewoonte wordt.

Als leercoach geef je ‘steun, sturing en inspiratie’ om leerlingen te leren hoe deze leerstrategieën te beheersen.

En die toolbox? Die brengen we binnenkort uit!

 Meer lezen De leercoach - CPS Uitgeverij (cps-uitgeverij.nl)