Hoe loopbaanoriëntatie en -begeleiding in het vo anders kan

Sander van Veldhuizen - 14 april 2023

Maak nooit vaste plannen voor de toekomst als je nog jong bent. De jeugd is om je voor te bereiden om later, als het leven dat vereist, de juiste besluiten te nemen.” Bron: Erik Hazelhoff Roelfzema (Op jacht naar het leven).  

Uitval

Het citaat van Hazelhoff is wat mij betreft de basis van goed LOB. Waarom? Al jaren wordt het maken van de verkeerde keuze genoemd als één van de belangrijkste oorzaken van de hoge uitval in mbo, hbo en wo. Dit geldt ook voor leerlingen van scholen met een volledig opgetuigd LOB-programma en een decanaat.

Paradigma

In Hazelhoff’s benadering zien we wellicht een ander paradigma als het gaat om studiekeuze: het maakt niet uit wat je kiest, zolang je maar breed en ver blijft kijken. Als we kijken naar de snelle ontwikkeling van de arbeidsmarkt en de kenmerken van deze generatie pubers (Generatie Z) is deze andere benadering een grote kans. Want eigenlijk zijn er geen foute keuzes te maken, alleen slechte manieren om met de consequenties van die keuzes om te gaan. Het ontbreken van eigen verantwoordelijkheid, discipline, probleemoplossend vermogen en kunnen omgaan met tegenslag zijn namelijk die andere meest genoemde oorzaken van de uitval.

Hoe dan wel? Twee tips voor effectieve LOB

Tip 1 Schaf het decanaat en de administratieve druk af

Het decanaat was voor het internettijdperk heel handig. Nu echter is het niet meer wenselijk of nodig om alle kennis bij één persoon te beleggen. Gezien de verveelvoudiging van het onderwijsaanbod ook niet haalbaar. Bovendien, elke mbo, hbo en universiteit heeft zelf een studenteninformatiepunt.

Verantwoordelijkheid voor pakket-, profiel-, studie- en beroepskeuze moeten we vervolgens leggen daar waar het hoort: bij leerlingen en ouders. Stop daarom met een uitgebreide formulierenmolen, schriftelijke adviezen, adviesvergaderingen, verplicht open dag bezoek (met verslag!) etcetera en meld ouders en leerlingen wanneer bepaalde keuzes ingeleverd moeten zijn. Daar kan heel eenvoudig het roosterprogramma (bijvoorbeeld Zermelo) voor worden ingericht.

Belangrijke consequentie: kies je niet dan kiest de school voor jou. Het LOB beleggen we bij de mentoren, met wellicht wat administratieve ondersteuning vanuit het stafbureau.

Tip 2 Laat mentoren LOB-gesprekken voeren

Tip 1 was wellicht even schrikken. Want wat als leerlingen verkeerd kiezen? Start met je te realiseren dat die verantwoordelijkheid bij de leerling en de ouders ligt. Ons werk is het faciliteren van die keuze, maar wel ‘lean and mean’, zoals tip 1 beoogt.

Faciliteren begint met een doorlopende leerlijn van de mentorlessen waarin tijd ingeruimd is om leerlingen aan het werk te zetten met LOB-thema’s zoals wie ben ik, wat kan ik en wat wil ik, bijvoorbeeld op basis van een methode. In deze lessen verken je met de klas ook de diverse keuzemogelijkheden en studierichtingen.

Daarnaast ga je als mentor LOB-gesprekken voeren met behulp van onderstaande vijf loopbaancompetenties van Marinka Kuipers. Voer je deze gesprekken effectief, dan zal ook de consequentie van keuzes duidelijker worden bij de leerling. En wellicht nog belangrijker, een effectieve mentor is een gespreksvaardige mentor die een leerling leert zichzelf te helpen. Het voeren van een LOB-gesprek is daarom een basiscompetentie voor elke mentor, in elke klas. 

Loopbaancompetenties

 “In dit gesprek van een kwartier heb ik meer over mezelf en de toekomst nagedacht dan dat laatste twee jaar bij elkaar!” hoorde ik een leerling zeggen na afloop van een LOB-gesprek. En dan behalen we wat we beogen: loopbaanzèlfsturing!

Wat zou het mooi zijn als we leerlingen zelf leren te kiezen, in samenwerking met ouders. Pas dan zullen we de jeugd ècht voorbereiden op de toekomst. 

Praktisch verdieping

Wil je aan de slag met je mentoraat en je LOB?

Kijk dan eens naar de volgende trainingen of neem contact op met Sander van Veldhuizen.

Over Ontwikkel je vaardigheden als startende mentor - CPS.nl

Over De mentor als coach - CPS.nl