Eerst begrijpen, dan begrepen worden
Effectief communiceren kun je leren!
Er was een stad waar alle inwoners blind waren. Op een dag kwam de koning met zijn hele hofhouding en zijn leger naar de stad. De koning reed op een olifant, zo leek hij groter en machtiger. De blinden in de stad waren ontzettend nieuwsgierig naar de olifant en zes van hen gingen snel de koning op zijn olifant tegemoet.
Ze wisten niets van een olifant en probeerden ieder door te voelen er achter te komen wat voor dier de olifant was. De ene blinde liep tegen de staart aan van de olifant en omschreef de olifant als een lang, flexibel ding. De andere blinde liep tegen de buik aan van de olifant en omschreef de olifant als een harde, onbeweeglijke muur. Weer een ander raakte toevallig een oor van de olifant aan en zei: ”Zelfs als je niet kunt zien is het overduidelijk dat de olifant nog het meeste op een waaier lijkt.” Alle zes vertelden na afloop wat zij gevoeld en gedacht hadden. Ze vertelden allemaal iets anders! De mannen gingen steeds harder praten en probeerden boven elkaar uit te komen. Uiteindelijk kregen de mannen zelfs een beetje ruzie en één van de soldaten van de koning werd erbij gehaald. Hij gaf ze de opdracht te gaan zitten, te stoppen met schreeuwen en naar elkaar te luisteren. Dat deden de mannen en zo kwamen ze erachter hoe de olifant er uit zag.
“Dat is eigenlijk ook raar”, roept een leerling na een tijdje door de klas. “Waarom vind je dat?”, vraag ik. “Nou, die olifant staat vlak voor hun neus!”, “Ze hadden toch ook verder kunnen voelen? Waarom stopten ze dan bij dat ene deel van de olifant?” “Ze hadden toch verder kunnen onderzoeken?”
Nieuwsgierigheid
Een beroemd verhaal uit India en nog steeds actueel. Een verhaal waarin duidelijk wordt, dat wij vaak geneigd zijn om ons verhaal en waarheid te baseren op dat stukje informatie, die wij hebben. Het blijkt makkelijker te zijn om in ons eigen gelijk te blijven hangen, dan toe te geven dat een ander (ook) gelijk kan hebben. Het gaat in veel gevallen niet eens om een ander inzicht, maar een gebrek aan onderzoek en dus nieuwsgierigheid.
Volgens wetenschapper en filosoof Alfred Korzybski is de manier waarop we de wereld zien niet de realiteit zelf. We reageren namelijk niet op de realiteit, we reageren op onze geïnternaliseerde kaart van de realiteit. De betekenis die we aan iets geven wordt bepaald door persoonlijke waarneming en interpretatie.
We zien de wereld niet zoals die is, we zien de wereld zoals wij zijn.
Stephen R. Covey
Gedragsverandering = paradigmaverandering
Paradigma komt van het Griekse ‘paradeigma’ en betekent ‘patroon’. Het gaat om het patroon, dat je verwacht te zien. ’Paradigma’s’ zijn overtuigingen en dus de bril waardoor je naar de wereld kijkt. Stephen Covey geeft in zijn boek ‘De 7 eigenschappen van effectief leiderschap’ aan, dat echte gedragsverandering niet ander gedrag vertonen is, maar het veranderen van paradigma’s. Dan is het geen aangeleerd ‘trucje’, maar wordt het intrinsiek en wordt gedrag blijvend veranderd. En het bijzondere van paradigma’s is, dat je ze zelf kiest. Wanneer we zeggen "dit is goed" of "dat is slecht", doen we dat vanuit ons eigen subjectieve gezichtspunt. De duurzaamheid van onze keuzes wordt aanzienlijk beter door het begrijpen en in verbinding brengen van meerdere gezichtspunten.
Leidinggeven aan jezelf
Het werken met de 7 gewoonten is ook vertaald naar het onderwijs, waarin leerlingen leren vanuit zelfinzicht effectief te communiceren. De 7 gewoonten gaan dus niet over leiding geven aan anderen, maar over leiding geven aan wellicht wel de moeilijkste persoon, namelijk jezelf. Leerlingen worden zich bewust van hun overtuiging (paradigma) en de keuze(gewoonte 1), die zij daarin hebben en hoe zij deze kunnen inzetten in empathisch luisteren. Volgens Covey kan je empathie leren door te oefenen en dat begint al op de basisschool.
Het programma voor het werken met de 7 gewoonten op basisscholen noemen we Leader in Me. Met dit programma leren leerlingen vanuit een houding, vaardigheden in empathisch luisteren en samenwerken. Ondertussen werken nu ongeveer 130 scholen in Nederland met dit programma en het aantal groeit gestaag.
Eerst begrijpen, dan begrepen worden
Een voorbeeld uit de praktijk, die ik vaak op scholen zie is het praten met een zogenaamde ‘talking-stick’ oftewel praatstok. In de lagere groepen wordt er ook wel een knuffel of mascotte gebruikt.
De talking-stick werd gebruikt door bepaalde stammen uit Noord-Amerika bij vergaderingen van stamoudsten. Het was gebruikelijk om de stamoudste die de staf vasthield uit beleefdheid niet te onderbreken. Vervolgens werd de staf doorgegeven aan het volgende lid van de vergadering die iets wilde zeggen. De staf was een ceremonieel object, dat was versierd met arendsveren en kristallen om het belang ervan te onderstrepen.
Een leerling, die de talking-stick (versierd door de klas) in handen heeft is dus aan het woord en anderen luisteren naar het verhaal. Leerlingen leren eerst echt te luisteren, het verhaal van de ander samen te vatten en daarna zelf zijn of haar verhaal te doen. Dit kan tijdens vertelmomenten, maar ook met meningsverschillen of ruzies. Vaak blijkt, dat door echt te luisteren met oren, ogen en hart en na elkaar echt begrepen te hebben, door te vragen, dat de realiteit toch anders blijkt te zijn.
De kapstok van de 7 gewoonten helpen leerlingen om zelf initiatief te nemen, zelf doelen stellen, plannen te maken en uit te voeren, samenwerken en conflicten op te lossen. De 7 gewoonten helpen leerlingen om zich voor te bereiden op een toekomst in een uitdagende samenleving en nieuwsgierig te blijven, want daar zit de grootste groei. Want nieuwsgierigheid is wellicht wel onze krachtigste drijfveer.
Meer weten over de 7 gewoonten?
Neem contact op met Arjan de Lange of lees/kijk verder bij:
