Een goed gesprek met je mentorleerling
Het schooljaar is begonnen; een natuurlijk moment voor een (eerste) gesprek met je mentorleerlingen. Ook zullen binnenkort de gesprekken over de eerste resultaten weer gaan starten. Hoe voer je als mentor nu zodanig het gesprek zodat het daadwerkelijk iets oplevert voor de leerling?
Gespreksvaardigheid is vooral luisteren
In onze ervaring zien we dat we vaak tegen pubers praten, in plaats van met pubers. En dat we vaak de oplossingen al voor ze bedacht hebben. Ook zien we dat we in gesprekken met leerlingen veel zelf aan het woord zijn; we beginnen het gesprek met ons verhaal, uiten onze opmerkingen of zorg en dragen dan onze oplossing aan... Allemaal voordat we eerst eens goed geluisterd hebben naar wat de puber te zeggen heeft. Hij of zij haakt af in zo’n gesprek en zelf blijven we dan vaak ook met een onvoldaan gevoel achter.
Gespreksvaardigheid gaat vooral over luistervaardigheid. Luisteren met de intentie de ander echt te begrijpen. We luisteren natuurlijk wel, maar veelal vooral om weer zelf te kunnen praten; in gedachten zijn we al bezig met het antwoord dat we gaan geven of we worden geprikkeld om ons eigen verhaal te vertellen “Ik heb hetzelfde meegemaakt. Weet je hoe dat bij mij ging …”
Leerling is eigenaar van het probleem en de oplossing
Goed luisteren is een belangrijke vaardigheid van een mentor, het is ook een kenmerkende vaardigheid van een goede coach. Als je een ander oprecht probeert te begrijpen, dan versterkt dat niet alleen de onderlinge band, maar bovenal haal je door het stellen van de juiste vragen (of door juist even je mond te houden) het onderliggende onderwerp of probleem naar boven. Het blijkt namelijk dat het in de eerste minuten nooit gelijk over het onderwerp gaat waar het daadwerkelijk om draait. Doe je dat goed dan help je de leerling het echte probleem te benoemen kun je al vragend de leerling oplossingen laten vinden die effectief zijn.
Voor zo’n coachende rol heb je een effectieve mindset nodig: de leerling (en de ouders) zijn eigenaar van het probleem en dus ook eigenaar van het vinden van de oplossing, niet de school of de mentor. Zolang wij als volwassenen vaak denken dat wij op basis van onze ervaring, leeftijd en diploma’s alles beter weten dan tieners en de oplossingen voor hen invullen, is de kans groot dat ze achteroverleunen en zich niet verantwoordelijk voor hun eigen probleem zullen voelen. Daarmee ontnemen wij hen de kans om zelf pro-actiever te worden. Een effectieve, constructieve denkwijze is dat pubers uitstekend in staat zijn om hun eigen problemen te onderkennen en op te lossen. Aan ons als mentoren de taak om hen daarbij te helpen door goede vragen te stellen en echt te luisteren.
4 tips voor een effectief gesprek
Gesprekjes die niet echt op gang komen, kunnen je een heel ongemakkelijk gevoel geven. Veel leerlingen zitten ook helemaal niet te wachten op dit soort hoe-gaat-het-gesprekjes, die in hun ogen misschien eerder getuigen van routine dan van werkelijke belangstelling. Het beheersen van een aantal effectieve gespreksvaardigheden is voor je rol van mentor uitermate belangrijk, maar soms ook gewoon lastig. Deze 4 tips kunnen je wellicht een stap verder helpen.
- Wees helder over de reden van je gesprek
Het gesprek start en verloopt makkelijker als jij en de leerling weten waarom je met de leerling wilt praten. Maken we kennis? Is er iets gebeurd? Bespreken we de resultaten? Of heeft de leerling zelf een gesprek aangevraagd?
Geef dat als introductie bij het begin van het gesprek aan. Een heldere focus zorgt voor de juiste mindset, zowel bij de leerling als bij jou als mentor. - Stel je oordeel uit
Wacht zo lang mogelijk met ‘er iets van te vinden’, dan blijf je ook het langst echt luisteren.
- Draag niet direct oplossingen aan
Natuurlijk heb je als docent veel kennis, inzicht en ervaring. Het is verleidelijk om gelijk oplossingen aan te dragen als een leerling een probleem met jou deelt. Doe dat niet, maar moedig de leerling met een vragende, niet oordelende houding vooral aan om zelf oplossingen te bedenken. Een leerling die zelf oplossingen bedenkt, zal zich hier ook eigenaar van voelen. Luister naar de leerling en help hem om stap voor stap te analyseren wat het probleem is, wat er gebeurd is of waar zijn zorgen vandaan komen. Met oplossingsgerichte vragen help je de leerling om zelf antwoorden en oplossing te bedenken. Voorbeelden van dat soort vragen: “Wat zou het opleveren als je met stopt met […]?” of “Wat zou het je opleveren als je nu begint met […]?”
- Verbreed het perspectief
Soms worden dingen pas helder als je wat meer afstand neemt. Dat geldt voor iedereen, maar zeker voor pubers. Help je leerling om het perspectief op de situatie te verbreden, bijvoorbeeld met vragen als: “Wat zou ik zien als ik kon meekijken in de situatie?” of “Wat zou […] over de situatie zeggen als ik haar vroeg?”- Het helpt om zo oprecht mogelijk nieuwsgierig, geïnteresseerd te zijn en geen beladen of beschuldigende vragen te stellen.
- Het helpt om zo open mogelijk je houding aan te nemen en de leerling op zijn of haar gemak te stellen; “Samen komen we er wel uit” of “ik vind het leuk en boeiend om jouw verhaal aan te horen”.
- Het helpt wanneer je zodanig de vraag weet te stellen dat het antwoord echt uit de leerling zelf komt en hij, of zij, geen (sociaal)wenselijke antwoorden geeft.
- Probeer daarom de leerling zoveel mogelijk zelfstandig te laten denken, zelfstandig proberen te formuleren en zelfstandig zijn of haar oplossing te laten vinden en benoemen.
- Complimenteer en stimuleer de leerling tijdens het gesprek en vergeet niet te lachen.
- Rondt een gesprek af en daag de leerling uit het gesprek samen te vatten.
Deze, en meerdere vormen van luister– en gespreksvaardigheden, horen bij de competenties en vaardigheden van een mentor. Waarbij de juiste mindset de basis is voor het voeren van een goed gesprek met je mentorleerling.
Trainingstip
7 habits voor mentoraat en LOB. In deze training verbindt je de 7 Habits (Gewoonten) aan je vaardigheden als mentor of loopbaanbegeleider.
Meer weten?
Wilt u verder praten over de organisatie van het mentoraat op uw school of meer willen weten over effectieve gespreksvoering met leerlingen? Neem dan contact met Sander van Veldhuizen.
