Een levende visie vraagt een brandend vuur
Door het versterken van persoonlijk leiderschap krijgt iedere leerling het beste onderwijs. Dit motto is te vinden achterop mijn visitekaartje omdat het voor mij de essentie is van leiderschap. Als het persoonlijk leiderschap van onderwijsprofessionals wordt versterkt, wint het onderwijs op een geweldige manier aan kwaliteit. Dit persoonlijke motto loopt als een rode draad door mijn werk als onderwijsadviseur.
Ieder mens heeft het in zich om zich zijn hele leven te blijven ontwikkelen. Maar dat vraagt wel om een omgeving waarin je deze ruimte ook daadwerkelijk mág nemen. Daarvoor is vertrouwen nodig in de professionaliteit van mensen en een heldere visie op de beoogde ontwikkelrichting.
Het vuur moet branden
Van de week had ik een coachingsgesprek met een schooldirecteur. “Ik besef nu pas echt hoe zeer mijn visie de koers van de school bepaalt”, zei zij op enig moment. Dit inzicht maakte in de directeur een enorme energie los, het betekende voor haar een doorbraak.
Ik hoor u denken: wat een open deur. In de praktijk zie ik dat dit inzicht echter helemaal niet zo vanzelfsprekend is. Je er sterk bewust van zijn dat je de directeur bent en dat je de koers van de school in hoge mate bepaalt, is een belangrijke succesfactor in een veranderingsproces. Alleen als je echt weet waar je voor staat en met passie kan vertellen over de ontwikkeling die je voor je ziet, kun je erin slagen om ook het vuur in anderen aan te steken.
"Het vuur moet eerst in jezelf branden om het bij een ander te kunnen ontsteken."
Cultuurverandering
Onlangs las ik met veel plezier het boekje Een radslag in het onderwijs, over de cultuurverandering op het Calvijn College van Jolanda Hogewind en Mohamed El Jahouhari. Deze school heeft heel duidelijk geformuleerd waar ze voor staat. Die visie is op alle niveaus dé leidraad voor gedrag, voor keuzes en voor besluiten die worden genomen.
De gekozen weg was niet altijd makkelijk. Daar zijn beide auteurs open over. Van het leidinggevend team vraagt zo’n proces volharding en vertrouwen. Een treffend citaat op pagina 1, waarin het leidinggevend team zich voorstelt en de cultuurtransitie van het Calvijn College inleidt:
“Voor ons begint dat met een visie, een bepaald mensbeeld en een bepaalde manier waarop je in het leven staat. Binnen de school hebben we de cultuurverandering ingezet door consequent en congruent op basis van een stevige visie en mensbeeld te sturen en te bouwen aan een professionele organisatie. We hebben dit strak georganiseerd, juist om mensen de nodige (professionele) ruimte te kunnen geven, zodat ze steeds meer zelf de regie konden nemen en keuzes konden maken die hen verder brachten.”
Deze schoolleiding weet waar zij voor staat – ze heeft een helder mensbeeld en een duidelijke onderwijskundige visie. Vanuit strakke sturing ontstaat ruimte voor anderen om regie te nemen. In mijn eigen woorden: ruimte om persoonlijk leiderschap te laten zien.
Anders organiseren
Ik zie op veel scholen een diep verlangen om het onderwijs anders te organiseren. Er wordt nagedacht hoe het onderwijs kan worden teruggegeven aan de docent. Persoonlijk vind ik dit een mooie ontwikkeling. Dit denken wordt ongetwijfeld ook gevoed door het succes van een organisatie als Buurtzorg en door een boek als Verdraaide organisaties van Wouter Hart.
Onlangs vertelde een schoolleider dat zij na het lezen van Verdraaide organisaties met andere ogen naar haar eigen locatie is gaan kijken. Zij besefte dat er allerlei dingen vanuit een automatisme, zonder nadenken gebeurden. Er werd gehandeld vanuit de systeemwereld. Om dit te doorbreken, is de school schrapsessies gaan organiseren. Op die sessies is collega’s gevraagd om mee te denken over zaken die al jaar en dag worden gedaan zonder dat ze een toegevoegde waarde hebben. Wat past bij ‘de bedoeling’ en bij richtinggevende uitspraken over wat de school wil zijn, is behouden. Veel andere zaken zijn geschrapt.
Meer kwaliteit en werkplezier
Buurtzorg is ook zo’n mooie inspiratiebron. Collega’s die met hart en ziel werken, het werk zelf organiseren zonder tussenkomst van managers, persoonlijk leiderschap mogen en kunnen laten zien en dat met heel veel plezier en passie doen: dat is de dagelijkse realiteit bij Buurtzorg. De zorgprofessionals die aan Buurtzorg verboden zijn, denken zelf na wat nodig is vanuit overleg met de cliënt. Ik gun dit iedere leraar en iedere leerling. Want wanneer je als leraar zélf nadenkt over het onderwijs dat je aan jouw leerlingen geeft, ontstaat er meer kwaliteit en meer werkplezier.
Een verhaal dat mensen inspireert
Wanneer onderwijsprofessionals in de ontwikkeling van de school persoonlijk leiderschap laten zien, heeft dat voor iedereen toegevoegde waarde. Maar dat kan alleen als zij weten waar de school voor staat, wat er van ze verwacht wordt en als ze ruimte mogen nemen.
Dat vraagt om een heldere visie, lef en leiderschap. En om twee belangrijke vragen die steeds weer gesteld mogen worden: ‘Wat verstaan wij onder goed onderwijs voor de toekomst?’ en ‘Hoe worden we weer trots op ons vak en gaan we weer zelf nadenken over wat een leerling nodig heeft?’
Leiders met een helder mensbeeld en een duidelijke visie op het leren en ontwikkelen van leerlingen, collega’s, ouders en zichzelf. Leiders die daar consequent en congruent naar handelen, voorbeeldgedrag laten zien. Vanuit de passie voor ontwikkeling ontstaat zo een goed en aansprekend verhaal dat mensen inspireert om het beste onderwijs te geven aan alle leerlingen.
