Goed kleuteronderwijs? De magische acht van Dale Farran
We weten het allemaal al jarenlang: de leraar maakt het verschil. Hoe dat er in de praktijk precies uitziet, is misschien wat minder bekend. We kunnen hierover veel leren van Dale Farran, die drie jaar lang onderzoek deed in kleutergroepen (Tennessee, VS). Welke pedagogische en didactische vaardigheden hebben de grootste impact op de ontwikkeling van kleuters, was zijn belangrijkste vraag. De meest cruciale vaardigheden – Dale Farran spreekt over de magische acht – wil ik graag met je delen.
1 Korte transitietijd
Opruimen, jassen dichtmaken, in de kring zitten, aankleden na de bewegingsles: dit soort ‘transities’ kosten ongemerkt ongelofelijk veel tijd. Henrichs en Leseman berekenden vorig jaar dat het in kleutergroepen zelfs zo’n 20-30 procent van de tijd opslokt. Door onnodig wachten gaat veel onderwijstijd verloren. Kinderen leren er niets van en het kan bijdragen aan ongewenst gedrag. Dale Farran stelt dan ook: beperk de tijd tussen activiteiten tot een minimum.
2 Hogere denkvaardigheden
Er zijn allerlei vragen die de hogere denkvaardigheden activeren: hoe, waarom, wat vind jij, stel je eens voor dat, enzovoort. Wat ook geweldig werkt: laat kinderen voorspellingen doen en hier vervolgens op reflecteren. Dus: klopte je voorspelling, hoe weet je dat, welk woord of illustratie hielp daarbij?
Leestip: Begin bij Begrijpend luisteren - artikel HJK.
3 Positief leerklimaat
Een positieve toon draagt bij aan gewenst gedrag en een prettig leerklimaat. Spreek kinderen dus consequent op een positieve manier aan, ook als bij zichtbaar ongewenst gedrag (“Ik zie dat je bijna op je stoel zit – fijn.”)
4 Meer luistertijd
Leraren praten, kleuters luisteren, blijkt uit veel observaties. Natuurlijk is de werkelijkheid niet zo zwart-wit maar toch: hier is veel winst te halen. Voorkom dat jij de hele dag praat en babbelt. Kinderen die praten, vergroten niet alleen hun spreekvaardigheid en woordenschat, maar indirect ook hun lees- en rekenvaardigheden.
Tip: plan in je dagplanning ‘witte vlekken’: momenten om bij kinderen te gaan zitten en met hen in gesprek te gaan.
5 Activiteiten met logische, opeenvolgende stappen
Als je probleemoplossend kunt denken, heb je daar je hele leven plezier van. Het goede nieuws: dit kun je al op jonge leeftijd leren. Bij kleuters kun je het probleemoplossend denken en de zelfsturing stimuleren door activiteiten aan te bieden met logische stappen. Denk aan een puzzel of een spel volgens vaste regels. Bij dit soort activiteiten moeten kinderen voor en tijdens hun werk nadenken over de te nemen stappen. Ga met ze in gesprek over de logische volgorde van de stappen, laat ze dat vooral zélf verwoorden.
6 Samenwerken
Kleuters profiteren enorm van coöperatieve werkvormen. Omdat zij daarbij afwisselend luisteren naar een ander en zelf spreken, zijn ze sterker betrokken bij de activiteit. Samenwerken vergroot hun woordenschat, taal- en rekenbegrip. En omdat ze tijdens het samenwerken natuurlijk ook gewoon af en toe even op hun beurt moeten wachten, draagt het ook nog eens bij aan zelfregulatie.
7 Interactie en betrokkenheid
Als kleuters mogen meedenken, meedoen en meespelen zijn ze meer betrokken bij (kring)activiteiten. Beperk je daarom niet tot hardop voordenken en voordoen, maar breng ook problemen in waarover kinderen zelf kunnen nadenken en redeneren. Dit verdiept het begrijpend luisteren en vergroot de woordenschat.
Tip: geef voor het voorlezen een luistervraag, kom hier na het voorlezen op terug. Laat de kinderen vertellen welke tekst of illustraties hebben geholpen bij het vinden van een antwoord.
8 Rijke rekenvragen
Tijdens alledaagse situaties, activiteiten in de hoeken en rollenspelen kun je allerlei leuke en aansprekende rekenproblemen inbrengen. Laat de kinderen het denk- en redeneerwerk doen, terwijl jij de aanpak en interactie observeert. Met behulp van rekentaal kun je samenvatten en vervolgvragen stellen. Bijvoorbeeld: “Je zegt dat het inpakpapier te klein is voor dit cadeau, omdat het papier de doos niet helemaal bedekt. Hoe groot moet het papier geknipt worden zodat het wel past?” Door het verkennen en benoemen van begrippen in een betekenisvolle leeromgeving, versterk je het reken-wiskundeonderwijs.
Leestip: Dit wiel is te klein. - artikel Volgens Bartjens.
Wellicht pas jij deze magische acht als vanzelfsprekend toe en heb jij het geheim allang gevonden. Laat jij ons met een reactie weten wat bij jou in de praktijk goed werkt?