Formatief handelen in de praktijk!
Docenten Aranka en Arjan van scholengemeenschap Parmant Joris in Eindhoven werkten samen met een groep collega’s uit verschillende vaksecties aan concrete formatieve toepassingen voor hun lessen. Dit deden ze onder begeleiding van trainer en adviseur Meike Berben. In dit artikel delen ze inspirerende voorbeelden, vertellen ze hoe ze verder willen met formatief handelen en geven ze tips aan docenten die ermee aan de slag willen.
Concrete ideeën voor de formatieve les
Aranka (docent biologie):
“Ik werk met een toetsanalyseformulier waarop leerlingen niet alleen aangeven hoe de toets ging, maar ook hoe ze hun leerproces willen verbeteren, bijvoorbeeld: aantekeningen bijhouden in de les, samenvattingen maken, een planning maken om eerder met leren te beginnen. We bekijken dit formulier regelmatig tijdens de lessen en de leerlingen gaan dan gericht met hun voornemens in de lessen aan de slag.
Daarnaast geef ik les aan combiklassen van verschillende niveaus. Om hierop in te spelen, bied ik opdrachten aan op drie niveaus: basis, midden en gevorderd. Ik overweeg om deze opdrachten ook als toetsvorm te gebruiken. Lukt een opdracht niet? Dan kan de leerling bijvoorbeeld eerst de basis- of middenopdracht proberen voordat hij verdergaat.
Verder begeleid ik leerlingen bij het maken van een planningsformulier voor de toetsweken. Samen maken we een concreet leerplan en evalueren we dit na de toetsweek. Wat ging goed en wat kan beter? De periode erna werkt de leerling aan zijn verbeterpunten.
Bijvoorbeeld: een leerling gaf aan Frans te leren door de woordjes alleen te lezen, terwijl hij ze op de toets ook moest schrijven. Zijn actiepunt voor de volgende keer is om de woorden actief op te schrijven. Een andere leerling merkte dat hij bij wiskunde zijn opdrachten niet controleerde. Zijn voornemen? Voortaan zijn werk nakijken en hulp vragen bij fouten die hij niet begrijpt. We bespreken regelmatig of de leerling deze voornemens nog uitvoert.”
Arjan (docent technologie & design):
“Ik gebruik vaak zelfevaluaties in mijn lessen. Leerlingen vergelijken hun werk met een voorbeeld en geven aan of ze extra uitleg nodig hebben of zelfstandig verder kunnen.
Ook werk ik veel met rubrics, zodat leerlingen hun voortgang kunnen inschatten. Op dit moment ontwerpen ze een 3D-droomhuis met specifieke eigenschappen. Door de rubrics weten ze precies waar ze staan en wat hun volgende stap is om hun werk te verbeteren. Tijdens de les werken ze dan aan deze verbeterpunten. Elke les komen deze rubrics terug, en sommige leerlingen vragen er zelfs uit zichzelf naar!
Leerlingen vinden zelfbeoordeling soms lastig, maar als je doorvraagt, blijken ze verrassend eerlijk over hun eigen werk. Voor mij is het belangrijk dat een opdracht niet alleen aan de criteria voldoet, maar dat leerlingen ook zelf inzien hoe ze zich ontwikkelen.”
Blik op de toekomst
Aranka: “Ik wil formatief handelen steeds meer integreren in mijn lessen. Het is net een spier die je moet blijven trainen! Daarnaast wil ik dat dit ook binnen de school meer gaat leven. Daarom zoek ik regelmatig contact met de schoolleiding en deel ik ervaringen met collega’s. We zijn net verhuisd, dus zodra alles wat rustiger is, pakken we dit verder op.”
Arjan: “Ik wil dat zelfinschattingen een vast onderdeel worden van elke les en opdracht. Daarvoor wil ik rubrics digitaliseren, zodat leerlingen hun voortgang eenvoudig kunnen bijhouden op de laptop.”
Vijf tips voor andere docenten
Wil je ook met formatief handelen aan de slag? Dit zijn onze tips:
Tip 1. Laat leerlingen met gekleurde bekertjes of kaartjes aangeven of ze hulp nodig hebben bij een onderwerp waar ze mee aan de slag gaan.
Tip 2. Formuleer een duidelijk leerdoel en laat leerlingen zelf inschatten of ze extra uitleg nodig hebben of zelfstandig verder kunnen.
Tip 3. Werk samen met collega’s om ideeën uit te wisselen en te experimenteren met verschillende werkvormen.
Tip 4. Deel een klas in op basis van behaalde resultaten en geef opdrachten op verschillende niveaus.
Tip 5. Volg de training van Meike bij CPS! De training gaf ons veel concrete tools en voelde laagdrempelig aan. Je bepaalt zelf hoe groot je het maakt en krijgt direct inspiratie voor je lessen.
Met deze aanpak maak je leren effectiever én leuker voor zowel docent als leerling!
Aan de slag met Formatief handelen
Wil jij met formatief handelen aan de slag bij jou op school? Neem dan vrijblijvend contact met mij op om de mogelijkheden te bespreken. Mijn gegevens vind je onderaan dit blog.
De training Formatief handelen in de les is ook te volgen bij CPS Academie, direct praktisch toepasbaar.
