De effectieve les op IKC Het Balkon
Een effectieve les vraagt om een bewuste didactische aanpak. Maar welke keuzes maak je als school? Hoe zorg je ervoor dat het team een gezamenlijk beeld heeft van wat een goede les is? En hoe maak je dit consistent zichtbaar in de lessen? Om hierop een antwoord te vinden, besluiten directeur Daniëlle en teamleider onderwijs Corinne, van IKC Het Balkon, een begeleidingstraject met CPS te starten rondom ‘De effectieve les’. Samen gaan we onderzoeken hoe een effectieve les er voor hen op school uitziet. Met het uiteindelijke doel: een gedeeld kader ontwikkelen voor meer eenheid en structuur in de lessen.
De effectieve les?
Onderzoek toont aan dat directe instructie bijzonder effectief is bij het aanleren van nieuwe kennis en vaardigheden. Bij directe instructie ligt de nadruk op het handelen van de leerkracht, die de lesstof expliciet uitlegt, voordoet (modeling) en de leerlingen vervolgens begeleidt bij het oefenen van de geleerde concepten. In dit kader hoor je regelmatig over instructiemodellen als Expliciete Directe Instructie (EDI), Activerende Directe Instructie (ADI) en Interactieve Gedifferentieerde Instructie (IGDI). Dit zijn allemaal varianten van directe instructie.
Maar kies je als school dan voor het EDI-, ADI- of IGDI-model? Het goede nieuws is dat combinaties ook goed mogelijk zijn en je dus niet altijd een keuze voor één van deze modellen hoeft te maken. Het kiezen van de juiste elementen uit de verschillende instructiemodellen moet afgestemd worden op de specifieke context van de school.
Een schooleigen instructiemodel
Een goed begin is het halve werk! IKC Het Balkon heeft het thema ‘De effectieve les’ opgenomen in het jaarplan en stelt dit thema gedurende één periode als ontwikkeldoel binnen de school centraal.
Tijdens de startbijeenkomst voeren we met elkaar het gesprek over het onderwijs op de school. Het team maakt kennis met de verschillende instructiemodellen en de specifieke kenmerken hiervan. Hierbij wordt continu de koppeling gelegd naar de eigen praktijk: wat is voor jullie belangrijk en hoe willen jullie dat dit er op IKC Het Balkon uitziet? Het resultaat aan het einde van de dag: een schooleigen instructiemodel en een bijhorende kijkwijzer.
Toepassing in de praktijk
In de opvolgende periode zitten de leerkrachten niet stil. Het team gaat actief aan de slag met het toepassen van ‘De effectieve les’ in de dagelijkse praktijk. In de teamkamer wordt het schooleigen instructiemodel letterlijk zichtbaar gemaakt door het aan de muur te hangen en de leerkrachten gaan met elkaar in gesprek over hun aanpak.
Daniëlle en Corinne vertellen: “We organiseren sessies waarin we met elkaar in gesprek gaan over ‘De effectieve les’. We maken groepsdoorbroken maatjes en bieden de mogelijkheid om lessen bij elkaar te bekijken. In de teamkamer kunnen de leerkrachten bij het instructiemodel aangeven wat al heel goed gaat en waarin ze zich nog willen ontwikkelen. In bouwvergaderingen en teamvergaderingen is het een terugkomend onderdeel en evalueren we.”
Een belangrijk onderdeel van het traject zijn de lesbezoeken. Tijdens deze observaties kijk ik hoe de nieuwe aanpak in de praktijk wordt gebracht. In persoonlijke reflectiegesprekken geef ik de leerkrachten een terugkoppeling op hun les, waarbij de sterke punten worden benoemd en ontwikkelmogelijkheden besproken. Dit geeft hen niet alleen inzicht in de eigen lespraktijk, maar creëert ook ruimte om vragen te stellen en ideeën uit te wisselen.
In een terugkombijeenkomst wisselen we ervaringen uit, delen successen en bespreken de uitdagingen waar het team tegenaan loopt. Deze bijeenkomst biedt het team de kans om samen te reflecteren op de voortgang en concrete vervolgstappen te bepalen.
Impact en resultaten
Het traject laat zien hoe je als school door samenwerking en gerichte begeleiding een verbetering kunt realiseren in de lespraktijk binnen de school. Door het ontwikkelen van een schooleigen instructiemodel en een kijkwijzer, hebben we meer eenheid en structuur in de lessen gebracht. Differentiatie is voor IKC Het Balkon een belangrijk aandachtspunt binnen het instructiemodel. Het instructiemodel biedt de leerkrachten houvast om differentiatie doelgericht toe te passen. De eerste resultaten zijn veelbelovend.
Daniëlle en Corinne: “We zijn bewust bezig binnen alle lessen om differentiatie zo goed mogelijk vorm te geven. We zien dat kinderen daardoor sneller zelfstandig aan de slag kunnen. Als zij de lesstof al begrijpen, dan hoeven ze niet de hele instructie mee te doen. Wel vinden sommige leerkrachten het nog spannend om los te laten.”
Wat vonden Daniëlle en Corinne over de samenwerking met CPS?
“Het is advies op maat. CPS denkt echt met je mee, is flexibel in hoe je de studiedag ingericht wilt hebben en wat werkt voor jouw team. Het contact is prettig en laagdrempelig. Ook de leerkrachten ervaren het als een fijne dag met veel inzichten.”
Kwaliteit van de lessen bij jou op school
Benieuwd hoe je de didactische kwaliteit van de lessen op jouw school kunt versterken? Neem contact met mij op om samen te onderzoeken hoe we jullie school hierin kunnen begeleiden. Mijn gegevens staan onder dit blog.
Of volg mijn academietraining De effectieve les: directe instructie volgens ADI, EDI of IGDI bij de CPS Academie in Amersfoort. In een dag verkennen we de verschillende kenmerken van de directe instructiemodellen ADI, EDI en IGDI. Je leert wat effectief is en krijgt inzicht in hoe leren en informatieverwerking in het brein werkt.
Bronnen:
Hattie, J. (2009). Visible learning: A synthesis of 800+ meta-analyses on achievement. New York: Routledge.
Veenman, S., Denessen, E., van den Oord, I., & Naafs, F. (2003). Direct and activating instruction: Evaluation of a preservice course. The Journal of Experimental Education, 71(3), 197–225. doi:10.1080/00220970309602063
Sweller, J., Van Merrienboer, J. J. G., & Paas, F. G. W. C. (1998). Cognitive architecture and instructional design. Educational Psychology Review, 10(3), 251–296.
Willingham, D. T. (2009). Why don’t students like school? A cognitive scientist answers questions about how the mind works and what it means for the classroom. Jossey-Bass/Wiley.
