Grip op tekstbegrip
Naar een dieper begrijpen van teksten
Nederland heeft te maken met een leescrisis: onze leerlingen presteren internationaal ondermaats. Willen we deze leescrisis echt aanpakken, dan moeten de lessen tekstbegrip volledig op de schop en moeten we teksten opnieuw gaan zien als spannende, inspirerende schatkamers vol kennis en inzichten. Dit vraagt om een andere benadering: teksten diep doorgronden, herhaaldelijk lezen of beluisteren, steeds met een ander doel.
Erover praten, erover schrijven. Dát is het nieuwe tekstbegrip. Ook moeten we begrijpend luisteren en lezen niet als losse vakken zien, maar meer als essentiële vaardigheden om kennis te verwerven.
|
‘We willen het taalonderwijs meer in samenhang aanbieden, kunnen jullie ons daarbij helpen?’ De directeur van een basisschool kijkt me vragend aan via het scherm. Natuurlijk kunnen we dat! Maar welke samenhang bedoelt ze precies? Gaat het om de verbinding tussen lezen, mondelinge taal en schrijven? Of draait het om de koppeling tussen taal en wereldoriëntatie? Misschien wel allebei? Vaak begint onze samenwerking met scholen met het ontrafelen van deze vraag. En in veel gevallen blijkt dat de school vooral zoekt naar een doorlopende leerlijn in tekstbegrip. Tekstbegrip omvat zowel begrijpend luisteren als begrijpend lezen – twee vaardigheden die onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. |
Het nieuwe tekstbegrip
Wanneer je begrijpend luisteren en lezen in samenhang bekijkt, zie je al snel dat het in de kern draait om één ding: betekenis geven aan een tekst. Welke kennis, emoties of inzichten haal je eruit? Dát is de essentie van tekstbegrip.
En niet alleen geschreven teksten, maar ook luisterteksten spelen hierin een grote rol. Want begrijpend luisteren vormt al vanaf de onderbouw een cruciale basis voor begrijpend lezen! En het blijft belangrijk, ook nadat kinderen leren lezen.
In mijn nieuwe boek Grip op Tekstbegrip belicht ik deze nieuwe kijk op tekstbegrip. Dit boek gaat in op de vraag hoe basisschoolleerlingen teksten leren begrijpen en waarom we daar anders tegenaan moeten kijken. Je krijgt als leerkracht handvatten aangereikt om het denkproces van leerlingen te volgen, ondersteunen en uitlokken.
Denken over teksten
Echt begrip ontstaat namelijk wanneer leerlingen actief nadenken over een tekst. Dit vraagt iets van jou als leerkracht: je moet kunnen meedenken met je leerlingen. Begrijpend luisteren en lezen zijn innerlijke processen, die je alleen kunt volgen als leerlingen hun gedachten delen en verwoorden. In Grip op Tekstbegrip maken we dit concreet met praktische instructietechnieken en werkvormen. Zo kun je als leerkracht het denkproces van je leerlingen begeleiden en verrijken.
Van strategie naar inhoud
Dat we kampen met een leescrisis weten we al. We weten ook hoe dat komt: jarenlang lag de nadruk vooral op de technische kant van tekstbegrip. Strategieën, signaalwoorden, tekststructuren – allemaal nuttige hulpmiddelen, maar ze zorgden ervoor dat de essentie van een tekst uit het oog werd verloren. Tekstbegrip werd iets mechanisch, terwijl lezen juist draait om betekenis en inhoud.
Ondanks de nieuwe inzichten blijven veel scholen zich richten op gestandaardiseerde toetsen, die slechts oppervlakkig tekstbegrip meten. Dit gebeurt niet uit onwil, maar omdat de druk vanuit inspectie en schoolbesturen hoog is. Ook het voortgezet onderwijs vraagt naar deze testresultaten bij de instroom van leerlingen.
Maar bij het nieuwe tekstbegrip passen deze gestandaardiseerde, summatieve toetsen niet goed. Vaak zijn het opzoekvragen, die het zoekend lezen bevorderen en te weinig een beroep doen op de denkkracht van leerlingen. Om iets te kunnen zeggen over opbrengsten, past formatief handelen beter bij het nieuwe tekstbegrip. Formatief handelen zorgt er namelijk voor dat je inzicht krijgt in wat leerlingen wel en niet kennen en kunnen, maar levert ook gegevens op die je kunt gebruiken om een volgende les of activiteit vorm te geven. Hoe je dat doet leg ik ook uit in het boek.
Aan de slag met taalkrachtig onderwijs
Wil jij taalonderwijs ook meer in samenhang aanbieden? Of met taalbeleid of andere taalthema’s aan de slag bij jou op school? Neem dan vrijblijvend contact met mij op om de mogelijkheden te bespreken. Mijn gegevens vind je onderaan dit blog.
Ook bieden wij bij de CPS Academie vele trainingen en opleidingen aan rondom taal en taalbeleid. Meer informatie vind je op onze themapagina Taalkrachtig onderwijs.
Het boek Grip op tekstbegrip kun je bestellen via de webshop van CPS uitgeverij.
