Schoolontwikkeling: vergeet het vak zelf niet!
Veel scholen maken een ontwikkeling door naar meer gepersonaliseerde en gerichte feedback op het leerproces van leerlingen. Dit doen ze met effectieve instrumenten als formatief toetsen, didactisch coachen en vergevorderde differentiatie. Deze methoden zijn aansprekend, duidelijk onderbouwd en lijken de sleutel tot succes. Hoe komt het dan dat deze ontwikkelingen toch vaak niet tot de kern van de lessen doordringen, vooral in de bovenbouw van het VO? Vaak wordt er bij deze ontwikkelingen een belangrijke factor vergeten: de verbinding met de vakdidactiek.
Algemene didactiek of vakdidactiek
Over de implementatie van algemeen didactische principes in de vakdidactische aanpak, wordt vaak te makkelijk gedacht. Als vakdocent weet je met welke vakspecifieke vaardigheden, denkstappen en moeilijkheden leerlingen te maken hebben bij een leerdoel. Je weet welke voorbeelden daarbij helpend zijn, welke suggesties het verschil maken en welke informatie leerlingen zelf kunnen vinden.
De overstap naar een ander didactisch model ondergraaft veel van deze cruciale kennis en vaardigheden. Met als gevolg dat het leerproces niet hetzelfde effect heeft als in je oude lesaanpak. Daarin neem je namelijk jouw expertise als vakdocent mee in alles wat je doet. In de nieuwe algemene didactische aanpak is die verwevenheid niet vanzelfsprekend. Dat is ook niet zo raar, want jouw vakexpertise zat ook niet in de kennisdeling met collega’s, de studiedag of het veranderplan van het traject. En dan hou je terecht liever vast aan de aanpak waarbij je op grond van je ervaring al aanvoelt dat de leerling er het meest van leert. De didactische aanpak verandert daarmee minder, maar als docent hou je wel grip op de kwaliteit die je levert.
Bewaken van je didactische kennis
Hoe zorg je er nu voor dat je bij de overgang naar een ander didactisch model, jouw waardevolle vakdidactische kennis en vaardigheden kunt blijven inzetten voor je leerlingen? Een andere didactische aanpak vraagt van jou als docent een aanpassing van de inzet van vakdidactische kennis en vaardigheden. Het is dus noodzakelijk om bij dit soort ontwikkelingen aandacht in je vakgroep of sectie te hebben voor de specifieke vakdidactiek, zodat er een concreet plan komt hoe je dit aspect van vakdidactiek meeneemt in de ontwikkeling van de algemene didactiek.
Ben jij bijvoorbeeld gewend het rekenen gecombineerd met structuurformules bij scheikunde via bepaalde stappen aan te leren en wil je de leerlingen hierop gaan coachen? Dan heb je wel nodig dat je bewust bent van jouw vakdidactische kennis die je mee kan nemen in je ontwerp. Waar zit het omgaan met de verhoudingen? Waar komt kennis van de stoffen en structuurformules heel nauw? Waar is het vinden van informatie belangrijk en welke rekenvaardigheid speelt een rol als een leerling vastloopt? Voorbeelden van specifieke vakdidactische informatie die je snel over het hoofd ziet als je een andere didactische vorm ontwikkelt voor de les. In trainingen, veranderplannen en het delen van good practices tussen vakken en docenten, wordt vaak vergeten om dit soort vakspecifieke aanpak te borgen.
Neem daarom na de algemene training de tijd met de sectie om je lesontwerp op een systematische manier te ontwikkelen, zoals met de methode van Lesson Study. Op die manier kun je van elkaar blijven leren, lessen met elkaar ontwerpen en staat jullie expertise centraal in wat je van elkaar bekijkt en met elkaar verbetert.
Neem ruimte voor de expertise
Willen jij en je collega’s de didactische aanpak écht veranderen in je school? Erken dan de kwaliteit en waarde van de vakdidactiek ten opzichte van de algemene didactische beginselen waar jouw school voor kiest. Geef ruimte aan vakdocenten om écht expert te zijn op hun vakgebied en zie de cruciale waarde van vakspecifieke didactiek en pedagogiek en waardeer de tijd die je nodig hebt om samen te leren in een nieuw model. Neem je dat mee in je didactische verandering dan wordt de transitie in de school pas echt krachtig!
Daarom dit pleidooi: vergeet de waarde van het vak zelf niet in je scholing en verandering. Waardeer de expertise die schuilt in je kennis van het vak en het leerproces van leerlingen. Besteed bij didactische en pedagogische modellen vooral ook aandacht aan deze expert-rol van jou als vakdocent en je vaksectie en niet alleen aan de algemeen didactische en pedagogische beginselen. Kortom: waardeer de expertise van de vakdocenten!
Meer weten?
Wil je als docenten in een vakgroep de transitie maken naar een andere didactische aanpak? Wil je vakdidactiek centraal stellen in je schoolontwikkeling en met ons verkennen hoe je dat op een kwalitatief hoogwaardige manier kunt doen? Of wil je als ontwikkelaar en schoolleiding leren hoe je ontwikkeling en verandering in de school kan verbinden met je vakgroepen? Neem dan contact op met Bob Coenraats of Thierry Keller, adviseurs leiderschap en schoolontwikkeling bij CPS.
