Tips om de rollen van de leraar in de online les in te zetten

Meike Berben, Bert Moonen - 8 februari 2021

1. Gastheer
   Vanuit de rol van gastheer maak je contact met leerlingen, geef je het goede voorbeeld en zorg je dat de leerlingen startklaar zijn.
   Bij een online les is het handig om iets eerder dan de lesstart aanwezig te zijn (indien mogelijk) om contact te maken met leerlingen en/of hen te helpen met eventuele inlogproblemen. Je kunt dit contact versterken door aan het begin van de les de camera’s aan te laten en door een openingsvraag te stellen over bijvoorbeeld hoe het met de leerlingen gaat, wat zij afgelopen weekend hebben gedaan, hoe zij de online lessen ervaren etc. Leerlingen kunnen hier op reageren via de chat of handjes (in MS Teams) en/of je kunt leerlingen willekeurig uitkiezen met een digitale namenkiezer zoals www.wheeldecide.com. In wheeldecide kun je ook willekeurige openingsvragen zetten, waarmee leerlingen bijvoorbeeld iets leuks vertellen over zichzelf. Een andere leuke werkvorm is om leerlingen als een domino de beurten door te laten spelen.
   
   
2. Presentator
   In de rol van presentator vang je de aandacht van de leerlingen, breng je structuur aan in de les, noem je de doelen en het lesprogramma en neem je verbaal en non-verbaal de leiding.
   In de online les geef je aan wat je van de leerlingen verwacht op het gebied van camera- en microfoon- en chatgebruik. Wanneer mogen leerlingen bijvoorbeeld een vraag stellen en op welke manier doen zij dat? Jouw lesprogramma en lesdoelen kun je bijvoorbeeld duidelijk maken via een website als www.classroomscreen.com. Kies er ook voor om de les te starten met een introductie van het onderwerp via een afbeelding of kort filmfragment.
   
   
3. Didacticus
   In de rol van Didacticus zet je de didactische structuur neer van de les, je activeert leerlingen en differentieert wanneer nodig. Je kunt de fasen van het ADI-model gebruiken om ook je online les vorm te geven:
   • • terugblik op de vorige les waarin je ook voorkennis op kunt halen met bijvoorbeeld een tool als www.answergarden.ch (woordwolken maken)
     • oriëntatie op de huidige les (zie ook presentator)
     • uitleg/instructie, waarbij je eventueel ook zelfgemaakte instructiefilmpjes kunt gebruiken. Online lessen bieden je wellicht ook de mogelijkheid om je les te ‘flippen’: je gebruikt je les als contactmoment voor het begeleiden bij het maken van opdrachten en biedt voor en na de les instructiefilmpjes aan. Je kunt veel instructiefilmpjes online vinden, maar deze eventueel ook zelf maken met bijvoorbeeld www.screencastomatic.com.
     • begeleide inoefening met extra ondersteunend materiaal dat je bijvoorbeeld op www.padlet.com (een digitaal prikbord) kunt zetten
     • zelfstandige verwerking waarbij je de tijd duidelijk kunt maken met een stopwatch via bijvoorbeeld www.online-stopwatch.com
     • evaluatie en terug- en vooruitblik waarin je één of meerdere vragen kunt stellen via www.mentimeter.com. 
       
       
4. Pedagoog
   In de rol van pedagoog creëer je een veilig leerklimaat en spreek je leerlingen aan op gewenst en ongewenst gedrag.
   Je kunt al vóór de les begint bij het aanmaken van de digitale vergadering enkele keuzes maken, zoals: kunnen leerlingen wél of niet zichzelf muten, laten ze de camera aan of uit na de start van de les, kunnen ze chatten etc.? Ook kun je aangeven welke gedragsregels er gelden bij het werken in de grote groep en het werken in subgroepen in bijvoorbeeld breakoutrooms. Hierbij kun je ook een rolverdeling binnen de subgroepen aanbrengen: wie is voorzitter, tijdbewaker etc.?  Een goed idee is ook om in de online lessen iets meer korte pauzes te plannen dan in de fysieke lessen.
   
   
5. Afsluiter
   In de rol van afsluiter blik je terug op de les, zowel inhoudelijk als qua proces. Tevens blik je vooruit naar de volgende les.
   Je kunt bijvoorbeeld een afsluitende opdracht/exit ticket gebruiken om inhoudelijke en/of procesvragen te stellen via de chat, handjes opsteken of bijvoorbeeld met www.mentimeter.com. De verkregen informatie kun je de volgende les weer gebruiken.
   
   
6. Leercoach
   In de rol van leercoach coach je leerlingen voor, tijdens en na de leertaak tot meer zelfregulerend leren
   Voor de leertaak coach je leerlingen op het startklaar zijn voor het leren en hun oriëntatie op de leertaak. Vervolgens geef je een duidelijke instructie en geef je aan wat de leerlingen na de instructie moeten doen. Tot slot geef je instructies hoe leerlingen het beste kunnen evalueren en reflecteren. Een tool als www.rubricsmaken.nl kan helpen bij het opstellen van reflectie- en evaluatiecriteria middels rubrics.

Op zoek naar meer inspiratie of begeleiding?  

• Training: De rollen van de leraar in de online les. 
• Verdiepende informatie: www.cps.nl/digitaledidactiek en www.cps.nl/zesrollen.
• Boek: In het voorjaar van 2021 verschijnt de geheel vernieuwde versie van het boek ‘De vijf rollen van de leraar’.