Groepsdynamiek en (online) rituelen
We waren het ons misschien niet altijd bewust, maar het onderwijs zit vol met rituelen. Rituelen die bijdragen aan het ontwikkelen van een goede groepsdynamiek. Een groot deel van die rituelen kunnen met de Corona-maatregelen niet op de gebruikelijke manier of helemaal niet meer plaatsvinden. Er zullen rituelen moeten worden aangepast en nieuwe rituelen worden bedacht, om bij te dragen aan een goed en veilig groepsklimaat en zo bij te dragen aan goede leerresultaten.
https://www.cps.nl/academie-detail/2113/studiedag-formatief-toetsen-online/aboutIeder jaar wordt er veel aandacht besteed aan de jaarafsluiting in groep 8 van het Kompas. Het is een feestelijke happening met een schoolkamp en een musical. Dit jaar ziet het er heel anders uit. Toen duidelijk werd dat een afsluiting zoals gebruikelijk dit jaar niet mogelijk was, hebben de leerlingen van groep 8 met elkaar een afsluiting bedacht. Ze hebben daarbij rekening gehouden met wat mogelijk is in deze Corona-tijd. Er wordt gebatikt, gefietst naar de kamplocatie en er is een anderhalve meter BBQ. Kinderen zijn razend enthousiast en de leraren verbaasd over de creativiteit van de leerlingen en hoe goed ze dingen konden organiseren.
Op veel VO-scholen speelt zich een vergelijkbaar proces af. Leerlingen van examenklassen blijken heel creatief in het vinden van alternatieven voor de gebruikelijke rituelen zoals examenfeesten en examenstunts. Ook de docenten vonden allerlei alternatieven voor de gebruikelijke manier waarop de uitslag bekend werd gemaakt. Van taarten en troostcake tot hele ontdekkingsroutes door de school.
Waarom rituelen nu en in de toekomst belangrijk zijn
Rituelen zijn en blijven belangrijk. Toen de scholen na een periode van een flink aantal weken weer open gingen, zorgde dat niet alleen voor praktische zaken die moesten worden opgelost. Ook de vraag, hoe ontvangen wij straks onze leerlingen, vroeg de nodige aandacht. Duidelijk was dat er niet meteen weer met de lessen zoals gebruikelijk kon worden gestart. Er moest eerst verwerkt worden wat er in de afgelopen periode was gebeurd en een nieuwe start worden gemaakt. Dat is precies wat rituelen doen; ze ruimen op, geven richting en zorgen voor verbinding. Dat is wat we nu nodig hebben, maar zeker ook in de toekomst als de situatie zich weer min of meer genormaliseerd heeft. Een voorbeeld van een nieuw ritueel dat soms al wordt ingezet op scholen tijdens het leren op afstand is een korte (online) Check in voor de les begint.
Wat is eigenlijk een ritueel?
Een ritueel is een handeling die een overgang markeert. Bijvoorbeeld om de overgang van de basisschool naar het voortgezet onderwijs te markeren. Het is een afscheid nemen en welkom heten. Rituelen helpen je om je bewust te worden wat je achter je laat, de tijd even stil te zetten en om betekenis te geven aan hetgeen is gebeurd en wat er gaat gebeuren. Rituelen bieden de mogelijkheid emoties met elkaar te delen en deze een plek te geven. Er ontstaat ruimte om verbindingen aan te gaan en samen te leren. De oproep om vooral niet meteen na de opening de leerinhoud in te schieten, maar tijd te nemen om met elkaar het gesprek aan te gaan is door veel scholen opgevolgd en op veel scholen heeft inmiddels een rituele herstart plaatsgevonden. Dat kan hele mooie nieuwe rituelen opleveren.
Nieuwe rituelen
De essentie van een goed ritueel is dat je het regelmatig herhaald. Daarom is het belangrijk om ook voor het nieuwe schooljaar met elkaar te bedenken welke bestaande rituelen kunnen blijven en welke nieuwe we nodig hebben. Rituelen zijn nodig want ze geven houvast, structuur en vertrouwen, ook als er geen crisis plaatsvindt. Rituelen die we kennen zijn vooral fysiek en collectief. De verwachting is dat er in het onderwijs een mix zal ontstaan van live en online onderwijs. Dit zal ervoor zorgen dat er meer online rituelen zullen ontstaan en misschien al ontstaan zijn. Bedenk goed welk doel een ritueel heeft. Is het om iets te vieren, als gemeenschappelijk baken of om iets te verwerken? Een ritueel kan kort en simpel zijn, maar heeft altijd een duidelijk begin en einde. Het wijkt duidelijk af van de alledag. Iedereen die eraan mee wil doen, mag en kan deelnemen. Hoe leuk is het om de brugklas te starten met het maken van een totempaal? Je gaat daarin op zoek naar wat je als klas verbind. Je kunt er allemaal voorwerpen aanplakken en dat kan zelfs een virtuele totempaal zijn! En je kunt in de loop van het jaar de totempaal verder uitbreiden. Aan het eind van het schooljaar kun je het gesprek voeren over hoe het jaar is geweest, wat er mee gaat naar het volgende jaar en wat achterblijft.
Tenslotte, geef het de leerlingen zelf in handen
Aan het begin van deze blog las je een voorbeeld over de afronding van een basisschoolperiode. De leerlingen van groep 8 hadden hierin een belangrijke rol. Ze waren echt eigenaar van het nieuwe ritueel. Dit hadden we eigenlijk al veel eerder moeten doen! zeiden de leraren. Dat is meteen een tip voor andere scholen, geef leerlingen de ruimte om mee te denken of geef ze de hele opdracht in handen. Het is een mooi leermoment.
|
