Leraar of entertainer, hoever gaat het motiveren van leerlingen?

Linda Odenthal - 12 maart 2018

Wij beginnen onze trainingen ‘motiveren van leerlingen’ altijd met het slechte nieuws. Wij kunnen leerlingen niet motiveren, ze kunnen alleen zichzelf motiveren. Maar wat je als leraar wel kunt doen is een leeromgeving creëren waardoor de leerlingen meer gemotiveerd zullen raken. En dat houdt meer in dan zorgen dat het leuk in de klas is.

Ik voel me soms een entertainer

De leraar doet ertoe, dat is al lang bekend en leraren weten dat. Voor leraren leidt dit nogal eens tot frustratie omdat ze het gevoel krijgen dat ze alles uit de kast moeten halen om leerlingen te motiveren. “Ik voel me soms gewoon een entertainer”, is een uitspraak die we regelmatig horen. En we snappen deze uitspraak heel goed. Wanneer we lesbezoeken doen, kunnen we dit ook in de praktijk zien. De leraar staat voor de klas, de les is goed voorbereid, er is voldoende variatie en activerende werkvormen en toch zien we leerlingen die steeds verder achterover gaan hangen en die weinig mee lijken te krijgen. Hoe komt dat toch?

Theorie geeft inzicht

Hoe komt het toch dat leraren alles uit de kast halen maar hun leerlingen niet in beweging zien komen? Om dit te verklaren gebruiken we de zelfdeterminatietheorie van Deci en Ryan. Zij hebben veel onderzoek gedaan naar motivatie en zij hebben ontdekt dat leerlingen zich wel willen ontwikkelen, maar hun omgeving hard nodig hebben om ook daadwerkelijk tot ontwikkeling te komen.

Wanneer, in de leeromgeving die we creëren, wordt voorzien in drie psychologische basisbehoeften komen leerlingen in beweging en raken ze gemotiveerd. Deze basisbehoeften zijn:
1. Autonomie
2. Relatie
3. Competentie aanknopingspunten

Nóg meer uit de kast halen?

Voor leraren ligt daar dé oplossing voor het motivatieprobleem. Wanneer leraren bij het voorbereiden en geven van hun lessen inspelen op de psychologische basisbehoeften van leerlingen, zullen ze ander gedrag zien bij leerlingen. Dat betekent niet dat leraren nóg meer uit de kast moeten halen, maar dat ze andere dingen moeten doen. Zoals een docent Wiskunde ooit zei: “Toen ik in het begin van de les meer aandacht ben gaan besteden aan het contact met de leerlingen, merkte ik dat de leerlingen veel meer betrokken waren bij de les.” Deze docent is niet meer gaan entertainen, maar heeft aangesloten bij de behoefte aan verbondenheid van de leerlingen.

Aan welke knoppen kun je draaien?

In een eerder blog hebben we al aangegeven dat een docent drie knoppen heeft om aan te draaien om leerlingen te motiveren. Door aan deze knoppen te draaien kun je de basisbehoeften van leerlingen beïnvloeden. Het zijn deze knoppen:

• Bied structuur
• Geef autonomie ondersteuning
• Toon betrokkenheid

Keuzevrijheid

Belangrijk is om te beseffen dat ze alle drie nodig zijn. Onze Wiskundedocent uit het voorbeeld heeft extra ingestoken op betrokkenheid tonen. Haar lessen zijn zeer gestructureerd en leerlingen weten bij haar waar ze aan toe zijn, daar hoeft zij niet extra op te investeren. Waar voor deze docent ook nog kansen liggen, is het bieden van meer keuzevrijheid: het ondersteunen van autonomie. Dat kan ze bijvoorbeeld doen door leerlingen tien opgaven aan te bieden waarbij leerlingen zelf mogen kiezen welke vijf ze maken waarvan in elk geval één een zogenaamde ‘steropdracht’ (verdiepende opdracht) is.

Leerlingen motiveren is dus draaien aan alle knoppen en die stand vinden die op dat moment voor de leerlingen werkt. In het begin is waarschijnlijk heel moeilijk om de juiste stand te vinden, maar gaandeweg zal je als leraar daarin steeds vaardiger worden. Leraar komt van het woord leren. Als leraar ben je gericht op om leerlingen iets te leren en niet om ze te entertainen!

Meer lezen over motiveren van leerlingen?
In de tweede helft van 2018 verschijnt bij CPS het boek 'Motivatie is een werkwoord' waarvan Linda Odenthal mede-auteur is.